Acıgöl
Acıgöl (Çardak Gölü), Afyonkarahisar ve Denizli il sınırları içerisinde bulunan tektonik göl.[1][2] B Sınıfı Sulak Alan olarak koruma altına alınmıştır.[3]
| Acıgöl | |
|---|---|
 | |
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Türkiye |
| Şehir(ler) | Afyonkarahisar, Denizli |
| İlçe(ler) | Dazkırı, Başmakçı, Çardak |
| Koordinatlar | 37°49′36″K 29°53′16″D / 37.82667°K 29.88778°D |
| Genel bilgiler | |
| Akarsu (giden) | Kapalı havza |
| Göl türü | Tektonik göl |
| Yüzölçümü | 41,5 km2 (16,0 sq mi) |
| Ortalama derinlik | 1,50 m (4,9 ft) |
| En derin noktası | 2,10 m (6,9 ft) |
| Yüzey rakımı | 842 m (2.762 ft) |
| Özellikler | Sulak alan |
| Wikimedia Commons | |
  Acıgöl (Türkiye) | |
Fiziki özellikleri
değiştirAcıgöl, 41,34 km2[1]–41,5 km2[2] arasındaki yüzölçümü ile Denizli ilinin en büyük gölüdür. Denizli yönünde Çardak ilçesi ile Afyon yönünde Dazkırı ilçesi arasındadır.[1] Gölün yaklaşık 20 km2'si Afyon ili içerisinde kalmaktadır.[1][2]
Gölün denizden yüksekliği 842 m[1][2] olup derinliği ise 150 cm ile 210 cm arasındadır, yaz mevsiminde suyu azalır ve yer yer kurur.[4] Göl yaz mevsiminde ve yağış azlığı görülen yıllarda büyük oranda kurur. Tuzluluğu iyice artan göl, tuzlu göller sınıfından playa sınıfına dahil edilir. 1970'te 160 km2 olan göl alanı 2008'de 50 km2'ye düşmüştür. Göl suyu, çevresindeki dağların küçük derelerinden, kaynaklar ve yağışlardan beslenmektedir.[4]
Denizli'nin Çardak ilçesinde bulunan Acıgöl, Türkiye'nin tek, dünyanın ise ikinci büyük, temiz ve doğal sodyum potansiyeline sahip kapalı havzasıdır.[3] Ülkemizdeki sodyum sülfatın[A] %98'i doğal kaynaklardan, bu miktarın ise %90'ı Denizli'deki Acıgöl'den sağlanmaktadır.[3]
Göl yatağında jips ve tuz katmanları, tuzlu su ortamında oluşan mikroorganizmalar ve yataktaki sülfür bakterilerince ayrıştırılarak mirabilit cevheri şeklinde sodyum sülfat oluşmaktadır.[5] Gölden çıkarılan tuz, potasyum, sodyum ve sülfat gibi maddeler çevredeki işletmeler tarafından değerlendirilmekte,[2] örneğin sodyum sülfat, kâğıt, cam, deterjan, tekstil ve benzeri sanayilerde kullanılmaktadır.[4]
Canlı hayatı
değiştirGöl civarında 20 familyaya ait 176 kuş türü tespit edilmiştir. Ayrıca dünyada ender bulunan Dişli Sazancık (Aphanius transgrediens) yalnızca Acıgöl'de bulunmaktadır.[6] Dişli sazancık Acıgöle güneyden dökülen 20–25 kaynaktan yalnızca 1–2'sinde yaşamaktadır. Göle sonradan bırakılan sivrisinek balığı (Gambusia holbrooki) dişli sazancıkların yavru ve yumurtalarını yemektedir. Alan ve besin rekabetine girmektedir.
Sorunlar
değiştirAncak çevredeki evlerden kaynaklı atıklar ve fabrikaların üretim faaliyetleri, sucul yaşamı olumsuz etkilemekte ve göl çevresindeki canlı çeşitliliği ve sayısında düşüşe yol açmaktadır.[7][8]
Acıgöl Havzasında sıcaklıkta artış, yağışlarda azalma yönelimi belirlenmiştir. Göl yakınındaki istasyonlardan Çardak'da, yağış miktarları 250–350 mm arasında değişmektedir. Dazkırı'da bu değerler 250–300 mm arasındadır. Her iki istasyonda en yüksek yağışlar 1980–1990 yılları arasında görülmüştür. Gelecekte küresel iklim değişikliğinin de etkisiyle, yarı kurak iklimin yerine kurak iklim hakim olacağı tahmin edilmektedir.[9]
1970'lere göre 2/3 oranında küçülen gölün çekildiği alanlarda tuz ve kum açığa çıkmıştır. Yazın kuruyan otların koruyucu etkisinin kalkması ile Yüreğil çevresi, Başmakçı'nın batısı, Çardak'ın doğusunda, kurak bölgelere özgü toz fırtınaları görülmeye başlanmıştır. Meyve bahçeleri, tarım alanları ve bitki örtüsünün zarar gördüğü alan 60 km²'ye ulaşmıştır. Bu toz fırtınalarından korunmak için geniş yapraklı ve tuza dayanıklı otlar ve ağaçlar ile (söğüt ve kavak) koruyucu bariyer yapılmalıdır.[10]
Notlar
değiştir- A. ^ Sodyum sülfat ; doğada yaygın olarak glauber tuzu (mirabilit Na2SO4.10 H2O) ve Thenardite (Na2SO4) halinde bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b c d e "Göller". T.C. Denizli Valiliği. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2012.
- ^ a b c d e "Göller". Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2012.
- ^ a b c "Acı sona 10 kala". hurriyet.com.tr. hurriyet.com.tr. 5 Şubat 2017. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
- ^ a b c ÖZDEMİR, Mehmet Ali; BAHADIR, Muhammet (2010). "ACIGÖL'DE (DENİZLİ-AFYONKARAHİSAR) KLİMATİK PARAMETRELER İLE TUZ ÜRETİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER" (PDF). Sosyal Bilimler Dergisi. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
- ^ Hunter, Sophie. "Göller Yöresi". atlasdergisi.com. 12 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.
- ^ UYAN, Umut. "Acıgöl'de bir endemik". akdenizkoruma.org.tr. Erişim tarihi: 5 Şubat 2017.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2012.
- ^ http://www.yg.yenicaggazetesi.com.tr/habergoster.php?haber=56286 [ölü/kırık bağlantı]
- ^ ÖZDEMİR, Mehmet Ali; BAHADIR, Muhammet (2011). "Acıgöl Havzası'nda Yağışın Trend Analizi ve Haritalanması". Türk Coğrafya Dergisi. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
- ^ ÖZDEMİR, Mehmet Ali; BAHADIR, Muhammet (2009). "ÇÖLLEŞME SÜRECİNDE ACIGÖL (1970-2008)". Coğrafya Dergisi. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020.
Dış bağlantılar
değiştir- Uzaydan Acıgöl10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.