İtalyan Sosyal Cumhuriyeti
İtalyan Sosyal Cumhuriyeti (İtalyanca: La Repubblica Sociale Italiana, RSI, Salò Cumhuriyeti olarak da bilinir), II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın desteği ile kurulmuş, İtalya'nın kuzeyindeki eski kukla devlettir.[4] 1943-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüştür. Kurucusu ve yöneticisi Benito Mussolini'dir.
Salò Cumhuriyeti Repubblica Sociale Italiana İtalyan Sosyal Cumhuriyeti | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1943-1945 | |||||||||||
 Arma
| |||||||||||
Slogan Per l'onore d'Italia "İtalya'nın onuru için" | |||||||||||
 | |||||||||||
| Başkent | Salò (de facto) Roma (de jure) | ||||||||||
| Yaygın dil(ler) | İtalyanca | ||||||||||
| Hükûmet | Totaliter faşist diktatörlük idaresinde tek partili üniter cumhuriyet | ||||||||||
| Tam Yetkili | |||||||||||
| |||||||||||
| Duce | |||||||||||
| |||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||
| |||||||||||
| Para birimi | İtalyan lirası | ||||||||||
| |||||||||||
Müttefiklerin 1943 yılının temmuz, ağustos aylarında Sicilya'da yaptığı Husky Harekâtı'nda İtalya, Sicilya'yı savunamamış ve Akdeniz'deki bu stratejik adayı tamamen kaybedip İtalya Yarımadasının güneyi üzerinde yapılan diğer çatışma ve muharebelerde de yenik düşmeye başlamıştı. Bu başarısızlıklardan dolayı Kral III. Vittorio Emanuele, Mussolini'yi başbakanlık görevinden aldı ve tutuklattı. Pietro Badoglio'yu başbakanlığa atadı.
Tarihçe
değiştirNazi Almanyası tarafından kurulması
değiştirMussolini, Gran Sasso baskınında kurtarılmasından üç gün sonra, Hitler ile Rastenburg'daki Doğu Prusya'daki karargahında görüşmek üzere Almanya'ya götürüldü. Mussolini'nin sağlığı kötüyken ve emekli olmak isterken, Hitler onun İtalya'ya dönmesini ve Wehrmacht'ın koruması altında yeni bir Faşist devlet kurmasını istedi. Mussolini, savaşın sorumluluklarından bıkmış ve iktidarı geri almak istemediğini belirtip inat edince, Hitler ona, İtalya'ya diğer işgal altındaki ülkelerden farklı davranmayacak bir Alman askeri yönetimi olacağını söyledi. Ayrıca Hitler Mussolini'yi, yeniden canlandırılacak bir Faşist hükûmet kurmayı kabul etmezse Milano, Cenova ve Torino'yu yok etmekle tehdit etti. Mussolini isteksizce Hitler'in taleplerini kabul etti.[5]
Mussolini bunun üzerine İtalya'ya döndü ve Garda Gölü yakınlarındaki Salò kasabasında İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin kurulduğunu ilan etti. Üç gün sonra, 15 Eylül'de Cumhuriyetçi Faşist Partinin kurulduğunu ve Almanya ve Japonya ile birlikte savaşın yeniden başladığını ilan ettiği Milano'ya yerleşti. 23 Eylül'de Mussolini'nin hem devlet başkanı hem de başbakan olduğu İtalyan Sosyal Cumhuriyeti ilan edildi. İtalyan Sosyal Cumhuriyeti, Roma'yı başkent olarak talep etti, ancak fiili başkent, Milano ve Venedik arasında, Mussolini'nin İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin dış ofisiyle birlikte ikamet ettiği Garda Gölü üzerindeki küçük Salò kasabası oldu. Roma'nın kendi o sırada hala Mihver Devletleri'nin kontrolü altındayken, şehrin Müttefik hatlarına yakınlığı ve sivil kargaşa tehdidi göz önüne alındığında, ne Almanlar ne de Mussolini Roma'nın başkent olmasını istemedi.[6]
O vakte kadar İtalya'nın güneyi çoktan Müttefiklerin işgali altına girmişti ve krallık yönetimi teslim olup bir müddet sonra onların yanında savaşa girmişti. Mussolini ve destekçileri tarafından kurulan bu cumhuriyet, Müttefik kuvvetlerine karşı savaşa devam etti.
18 Eylül'de Mussolini, kurtarılmasından bu yana İtalyan halkına yaptığı ilk konuşmada, bir müttefik olarak Hitler'in sadakatini överken, Kral Victor Emmanuel'i İtalyan Faşizmine ihanet ettiği için kınadı.[5] "Monarşiye ihanet eden rejim değil, rejime ihanet eden monarşidir" dedi. Daha önce monarşiye verdiği desteği de resmen reddetmişti: "Bir monarşi, görevlerini yerine getirmediğinde tüm varlık nedenini kaybeder... Kurmak istediğimiz devlet, kelimenin en yüksek anlamıyla ulusal ve toplumsal olacaktır; yani Faşist olacak, böylece kökenlerimize geri dönecek".[5]
Başından beri, İtalyan Sosyal Cumhuriyeti, tamamen Almanya'ya bağımlı bir kukla devletten biraz daha fazlasıydı. Mussolini'nin kendi bunu biliyordu; Kamuoyunda İtalyan Sosyal Cumhuriyeti üzerinde tam kontrole sahip olduğunu belirtmesine rağmen, Lombardiya'nın Gauleiter'inden biraz daha fazlası olduğunun farkındaydı. SS, Mussolini'yi ev hapsine kadar varan bir cezaya çarptırdı; Devleti gerçekten yönetenler tam yetkili Alman General Rudolf Rahn ve İtalya'daki Alman işgal kuvvetlerinin komutanı SS-Obergruppenführer Karl Wolff iken, Mussolini'nin iletişimini izleyip ve seyahatini kontrol ettiler.[7]
İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin bir anayasası veya organize bir ekonomisi yoktu ve finansmanı tamamen Berlin'den gelen fonlara bağlıydı.[8] Alman kuvvetleri, Mussolini'nin başarısız faşizmine pek saygı duymuyordu ve rejimi, İtalyan partizanlarını bastırmak gibi yalnızca düzeni sağlamak için bir araç olarak görülüyordu.[9]
İtalyan Sosyal Cumhuriyeti, yalnızca Almanya, Japonya ve onların kukla devletlerinden diplomatik olarak tanınıyordu. Aksi takdirde sempatik olan İspanya bile İtalyan Sosyal Cumhuriyeti ile resmi diplomatik ilişkiler kurmayı reddetti.[6]
Çöküş ve sonrası
değiştirİtalyan Sosyal Cumhuriyeti, Nazi Almanyası tarafından askerî yardım alıyordu. Bu esnada muharebeler ve çatışmalar hızla sürdü. Bir kısım İtalyanlar, Müttefiklere karşı verdikleri mücadeleyi Almanlarla beraber sürdürdüler fakat Roma Müttefiklerin eline geçti. Böylece Mussolini iyice gözden düşmeye ve sevilmemeye başladı. Daha sonra yapılan operasyonlar neticesinde Müttefikler İtalya'nın tamamını ele geçirdi ve İtalyan Sosyal Cumhuriyeti tarihe karıştı. Bu olanlardan sonra Büyük Faşist Meclis dağılıp Mussolini İtalyan komünist partizanlar tarafından yakalanarak öldürüldü ve Milano'daki Loreto Meydanı'nda baş aşağı sarkıtılarak İtalyan halkına teşhir edildi.
Medyada eleştirisi
değiştirSalò o le 120 giornate di Sodoma (Salo ya da Sodom'un 120 Günü) adlı Pier Paolo Pasolini yapımı filmde İtalyan Sosyal Cumhuriyeti dönemine dair ağır bir faşizm eleştirisi yapılmıştır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Giacomo De Marzi, I canti di Salò, Fratelli Frilli, 2005
- ^ Renzo De Felice, Breve storia del fascismo, Milano, Mondadori (Collana oscar storia), 2002, pp. 120-121
- ^ Pauley, Bruce F. (2003), Hitler, Stalin and Mussolini: Totalitarianism in the Twentieth Century Italy (2.2isbn=0-88295-993-X bas.), Wheeling: Harlan Davidson, s. 228
- ^ Pauley, Bruce F. (2003). Hitler, Stalin and Mussolini: Totalitarianism in the Twentieth Century Italy. Wheeling: Harlan Davidson. s. 228. ISBN 0-88295-993-X.
- ^ a b c Moseley, Ray (2004). Mussolini: The Last 600 Days of Il Duce. Taylor Trade. ISBN 1-58979-095-2. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2022.
- ^ a b De Grand, Alexander J., Italian fascism: its origins & development, 3d edition (illustrated), Publisher: University of Nebraska Press, Year: 2000, 0-8032-6622-7, p. 131
- ^ Payne, Stanley G. (1996). A History of Fascism, 1914–1945. Routledge. ISBN 0203501322.
- ^ Pauley 2003, s. 228
- ^ Smith 1983, s. 307.