Çine

İlçenin önceki adı Kıroba idi. Eskiçine'nin önemini yitirmesinden sonra "Kıroba" isimli köyde gelişen yerleşim ve nüfusun Eskiçine'yi geçmesi sonucunda ismi Çine olarak değiştirilmiştir.

Bu güzel vadi ve içinden akan Çine Çayı mitolojideki Marsyas efsanesine konu olmuştur. Efsane şöyleir: Tanrıça Athena bu vadi içinden akan derenin kenarında dolaşıp kaval çalarken sudaki aksinde yanaklarının şişkin olduğunu görmüş. Aksini çirkin bulup fırlatıp atmış kavalı. Kavalı bulan Marsyas zamanla öyle güzel çalmaya başlamış ki, ünü her yeri sarmış. Müzikte kendisini rakipsiz gören Tanrı Apollon'a kafa tutar hale gelmiş. Apollon Marsyas’ı yarışmaya davet etmiş. Kral Midas da hakem olmuş. Marsyas kavalı daha güzel çalmasına rağmen yenik ilan edilmiş, ama kıskançlığını yenemeyen Apollon Marsyas’ın derisini yüzdürmüş, Midas’ın kulaklarını eşek kulağına dönüştürmüş. Ama sonradan yaptığına pişman olup Marsyas’ın bedenini ırmak haline getirmiş. İşte antik adıyla Marsyas, bugünkü adıyla Çine Çayı böyle oluşmuş.

İlçe verimli toprakları, doğal koşullarının elverişliliği ve ticaret yolları üzerinde olması nedeniyle tarihi çok eskilere dayanır.

Kurtuluş Savaşı döneminde milis güçleri tarafından Büyük Menderes üzerindeki köprüler imha edildiğinden dolayı, Yunan işgaline uğramamış nadir Ege ilçelerinden biridir. Ve bu nedenle Çine ilçesinin Kurtuluş Günü yoktur.

Türkiye'nin ilk kadın muhtarı Gül Esin, Çine Karpuzlu Demircidere köyünde seçilmiştir.^[2]

Çine köftesini merhum Tahsin Işık ve babası 1900’lü yılların başında icat etmiştir. Gerçekten de değişik bir tat yaratmak için uzunca ve zahmetlice denemeler yapmışlar ve bugün yediğimiz köfteyi yaratmışlar. 1930 yılında ilk köfte lokantasını açmıştır. Hâlen biri Çine’de şehir içinde biri de Muğla yoluna doğru iki işletmeyle faaliyetine devam etmektedir.

Tahsin Işık bu müthiş lezzetin sırrını herkese vermemiştir. Hâlen bu köftenin yapılışını bilenler 50’yi geçmez. Onlar da Tahsin Işık’ın akrabaları ve yanında çalışan personeldir.

İlçemiz geleneklerine bağlıdır. Efelik olgusunun en önemli esaslarından biri ağzını tutmaktır. Tahsin Işık da bir nevi o kültürle yetiştiği için köftesinin sırrını 50 yıllık müşterilerine bile söylememiştir. Hâlen ilçede bulunan köfteci esnafı bu köftenin sırrını kimseye söylememektedir.

Gerçekten de gelenekçi bir yer olan Çine, Marmaris, Fethiye gibi turistik ilçelerin güzergahında olmasına rağmen bu imkânları değerlendirememiştir. Nihayet 2000’li yılların başında peşpeşe yol üstü lüks köfte ve çöp şiş lokantaları açılmıştır. Yaz günleri tatilciler tarafından bu lokantalar tıklım tıklım doldurulmaktadır.

Çine köftesinde bir porsiyon 100 gramlık kıymadan yapılan sekiz adet köfteden oluşur. Şehir içinde taze ekmek yanında verilirken yol kenarındaki lokantalarda kızartılmış ekmek, lavaş yanında verilir. Ayrıca domatesler kızartılarak verilir.

Çine ilçesi, Aydın iline bağlıdır. İlçe Aydın’ın birçok ilçesi gibi tarih dönemlerinden bu yana önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Toprakları oldukça verimlidir. Bu nedenle ekonomisinin asıl kaynağı tarımdır. Zeytin, pamuk gibi tercih edilen tarım ürünlerinin yanı sıra son zamanlarda yaygınlaşıp gelişen madencilikle de gelir düzeyini normalin üzerine çıkarmıştır.

Çine ilçesinin yüzey şekillerini, Yatağan sınırından doğup, Menderes’e doğru akan Çine Çayı’nın beslediği büyük Çine Ovası ve bu ovanın çevresinde bulunan dağlar belirler. Her türlü yatırımın yapılabildiği bu verimli toprakları bölüp geçen Çine Çayı, ilçenin tek akarsu kaynağıdır.

Çine ilçesinin iklimi, ılıman Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Bu elimizde bulunan verilerde açıkça görülmektedir. Sıcaklık ortalaması 18 derecedir. En yüksek sıcaklık 43,3 derecedir. Ortalama bulutluluk oranı ise 4,3'tür. Yılın ortalama açık günlerinin sayısı 43,5 gündür.

Bitki Örtüsü: Çine ilçesi bitki örtüsü, Akdeniz İklimi’nin etkisi altındadır. Bu yüzden, bitki türlerinin büyük bölümü kurakçıl özellik gösterir. İlçenin dağlık alanlarında, özellikle Madran ve Gökbel’de kızılçam ve karaçam ağaç türleri yaygındır. Akdeniz bitki örtüsü niteliğindeki maki ve çalılıklar ilçenin hemen her alanında gözlenir. Yüzyılımızın başından bu yana makilikler, genellikle zeytin üretim alanları, hububat ekim alanları ve ziraat toprakları edinilmek amacıyla yok edilmiştir. Mardan Dağı yamaçlarında pek gözlenmese de Gökbel Dağı yamaçlarında belirgin olarak gözlenen zeytin ağaçları bölge bölgenin büyük ormanlık alanına hakimdir. Bölgemizde seyrek de olsa menengiç, zakkum, karaağaç türleri de görülmektedir.

Çine ve çevresinde doğal göl bulunmamaktadır. Bununla birlikte Madran Deresi üzerine yapılan Topçam Barajı’na ait su birikintisi bir göl görevi görmektedir. Bu baraj gölünden çevre köyler yeteri kadar yararlanmaktadır. Baraj çevresinde toprağı bulunan Altınova, Tepeköy, Subaşı, Kasar ve Karanfiller köyleri bir araya gelmiş ve Topçam Barajı Gölü ve Çevre Köyleri Su Ürünleri Üretim ve Değerlendirme Kooperatifi adı altında bir kooperatif kurmuşlardır. Bu kooperatif, üretimi devlet tarafından teşvik edilen balıkları tutup pazarlamaktadır. Ayrıca Çatak ve Akçaova sulama göletleri de su tutulduktan sonra göl statüsüne girebileceklerdir.

Çine Barajı, Aydın'da, Çine Çayı üzerinde, sulama, enerji ve taşkın kontrolü amacıyla 1995 yılında yapımına başlanan ve 2010 yılında tamamlanması planlanan bir barajdır. Beton gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 1.410.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 120,00 m., normal su kotunda göl hacmi 350,00 hm³, normal su kotunda göl alanı 9,46 km²'dir. Barajın tamamlanmasından sonra 22.358 hektarlık bir alana sulama hizmeti verirken, 47,2 MW güç ile de yıllık 118 GWh'lık elektrik enerjisi üretmesi planlanmaktadır. Yapı, Türkiye'nin ilk SSB (Silindirle Sıkıştırılmış Beton) gövde dolgulu barajı olmasının yanında, en büyük 3. barajı olma özelliğini taşımaktadır.

Çine’nin ilk barajı olan Topçam Barajı’nın yapımına 1976 yılında başlanmıştır. Dolgu tipi olan barajın yapımı 1986 yılı içerisinde tamamlanmıştır. Sulama amacıyla Topçam Barajı suyu ile Cumalıköy, Altınova, Çaltı, Yolboyu, Bucak ve Karakollar köylerinin ekilebilir arazilerinin sulanması sağlanmaktadır. Barajın sulama alanı 4300 hektardır. Yapımının bitiminden kısa bir süre sonra balık üretimine de başlanılan baraj göletinde aynalı sazan, pullu sazan, meriç balıklarının yanı sıra barajın kurulduğu Madran Çayı’nın kendi tabii balığı da üretilmektedir.

Çatak Göleti’nin yapımına 1994 yılı içinde başlanmış, 1996 yılı içinde tamamlanmıştır. Gölet; Çatak, Elderesi ve Kavşit Köyleri’nin ekilebilir arazilerini sulamak, yaylada bulunan ceviz ve kestane gibi ağaların üretimini artırmak amacıyla yapılmıştır. Gölette balık üretimi de yapılmaktadır.

Seferler Köyü Develiler Mahallesi sınırları içerisinde yapımına 1992 yılından başlanılan dolgu tipi Akçaova Göleti’nin yapımı 1995 yılında bitirilmiştir. Bu gölet sulama amacıyla yapılmıştır. Göletin sulama kanallarının döşenmesi 1996 yılında başlanmış aynı yıl içerisinde döşeme çalışmaları sona ermiştir. Akçaova Göleti, Seferler, Hasanlar, Yeşilköy, Kadılar ve Akçaova’nın bazı bölümlerinde sulama yapabilecek şekilde planlanmıştır.

Son yıllarda dünyanın en iyi çalışan feldspat ve kuvars işletmeleri tarafından işletilen onlarca ocaktan çıkan feldspat madenleri dünyanın dört yanına gönderilmektedir. Çok miktarda bulunan feldspat kuvars madenlerinin dışında tespiti yapılan başka bir maden yoktur. Bazı kaynaklarda, ilçe toprakları içerisinde zımpara ve uranyum olduğu yazıyorsa da çıkarılmaya başlanmış veya tespit edilmiş değildir. Feldspat ve kuvars madenleri konusunda tespit edilmiş belli bir rezerv söz konusu değildir ancak; bugünkü yapılan çalışmalardan en az 60-70 yıl dayanabilecek rezerv olduğu bilinmektedir. Bu da bilinen feldspat rezervinin 50-60 milyon ton dolayında olduğudur.

Çine cam, seramik, porselen ve emaye yapımında kullanılan feldspat ve rezervinde dünyanın en büyük bölgesidir. 1995 yılı verilerine göre dünya feldspatın %95’i Çine ve Milas çevresinde üretilmektedir. Seramik, porselen, emaye yapımında kullanılan potasyum feldspat üretiminde de söz sahibidir. Yine Çine ve bölgesinde çıkarılan ve cam, seramik, porselen, emaye, filtre sanayi, boya ve suni mermer yapımında kullanılan kuvars da dünyanın en kaliteli kuvars çeşididir. Kaltun Maden (1960 yılında kurulan madencilik şirketi)Türkiye’de ilk kez sodyum feldspatı madeni çıkaran kuruluştur. Diğer yan Kaltun Madencilik yörenin en geniş rezervine sahiptir. İşletmenin yıllık üretimi 140 ile 200 bin ton civarındadır. Çine’ den dünyanın sodyum feldspat, potasyum feldspat ve kuvars madenleri gönderilmektedir. Diğer yan Türkiye Şişe Cam, Söğüt Seramik, Çanakkale Seramik, Kütahya Porselen, Toprak Seramik, Serel Grubu, Anatolia, Eczacı başı gibi seramikte söz sahibi dev kuruluşlar da Çine’nin madenlerinden yararlanmaktadır. Çıkartılan madenler başta olmak üzere İspanya, Lübnan, Kuzey Afrika ülkeleri, Portekiz gibi ülkelere satılmaktadır. Madenlerimiz yurtdışına Güllük Limanı’ndan gönderilmektedir. Bölgemizde çıkarılan maden miktarı 1,1 milyon ton dolayındadır. Çıkartılan yurtdışına yıllık gönderilen maden miktarı 1995 rakamlarına göre 600 bin tondur.

Ekonomisi tarım, orman ve hayvancılığa dayalıdır. Bitkisel üretim Çine ve Akçaova ovalarında yoğunlaşmıştır. Pamuk, tütün, zeytin ve yer fıstığı gibi geleneksel ürünlerin yanı sıra son yıllarda meyve, sebze ve seracılık üretimde ilçeyi oldukça söz sahibi yapmıştır. Çevredeki çırçır, zeytinyağı fabrikaları, sabun atölyeleri, kireç ve maden ocakları ilçe sanayini oluşturur. Bunlardan başka metal işleme ve imalat tesisleri vardır. Hayvancılık, özellikle süt inekçiliği ve besicilik halkın başlıca geçim kaynağını oluşturur. İçme suyu Çine Belediye’sinin en büyük gelir kaynaklarından biridir.

Tarım ve hayvancılığın geçim kaynağını oluşturduğu Çine'de, son yıllarda bu sektördeki gelirler giderek azaldı. Ancak, 1980'li yıllarda dar kapsamlı bir şekilde sürdürülen madenciliğin büyük bir gelişme kaydetmesi, ilçe ekonomisinin yeniden canlanmasını sağladı.

Özellikle dünyanın en kaliteli sodyum, feldspat ve kuvars maden rezervlerine sahip olan bölgede faaliyet gösteren yaklaşık 10 maden şirketi, bugün bin civarında işçiyi istihdam eder hale getirdi. Bu şirketler, Çine ve Karpuzlu dağlarında çıkarttıkları, kırma ve öğütme tesislerinde işledikleri “Beyaz Maden”lerin yüzde 80'ini ihraç ederek, ülke ekonomisine artı katma değer sağlıyor.

Madencilikte hızlı gelişme, ilçede değişik alanlarda yan sektörler de oluşturdu. Ekonomideki bu değişim, Çine'de yaklaşık 10 bin kişinin geçim kaynağı haline geldi. “Dağlarından yağ, ovalarından bal akar” deyimiyle ifade edilen Çine'nin, artık dağları da, ovaları da beyaz maden.

OSB kuruluş çalışmaları da hızla devam eden Çine'ye, yabancı yatırımcılar çekebilmek için doğalgaz ve demiryolu getirme çabaları da sürüyor. Tarımsal gelirleri yıllık 25 milyon dolar olan ilçede bugün madenlerin getirisi 80 milyon dolar seviyelerine ulaştı. Çine'de bundan sonraki hedef; hammadde veya yarı mamul şeklinde iç ve dış piyasaya sunulan madenlerin, kurulacak yeni fabrikalarda ürüne dönüştürülmesi. Bu da, maden gelirlerinin katlanarak artmasının yanı sıra, sadece Çine'de değil, Aydın'da işsizliğin önemli ölçüde azalmasını sağlayacak.

Ayrıca Çine Madran sularıylada ünlü bir memlekettir. Bunların en önde gelenleri ise Çine Belediyesi Topçam Madran suyudur. Diğer su şirketlerinden biri de Kaltun Madran'dır.

 

İlçede Çine Madranspor spor kulübü vardır. 2022-2023 itibarıyla, Aydın Süper Amatör Liginde mücadele etmektedir. Ayrıca ilçede 10.988 kişilik Yüksel Yalova Stadyumu bulunmaktadır.

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

İlçede, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 3 anaokulu, 25 ilkokul, 5 ortaokul, 9 lise (4 Anadolu Lisesi, 4 Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, 1 Anadolu İmam Hatip Lisesi), 1 halk eğitim merkezi, 1 mesleki eğitim merkezi, 1 bilim ve sanat merkezi ve 1 özel eğitim uygulama okulu bulunmaktadır.^[26]

 

Wikimedia Commons'ta Çine ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Yerelnet: Çine
• Çine Kaymakamlığı2 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çine Belediyesi29 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.