's-Hertogenbosch

Şehir Hollanda'nın güneyinde Kuzey Brabant ilinde konumlanmıştır. Kurulduğu zaman bir bataklık arazi ortasında bulunan ağaçlıklı ormanlık kum tepeleri üzerinde idi; ama şehirleşme bu coğrafik niteliklerin kısmen kaybolmasına neden olmuştur. Savaşlarda Hollandalılar 40 km uzunlukta bir kanal kazarak şehrin duvarları önüne Dommel ve Aa Nehirlerinden su getirip surlar önündeki hendek engelini yapmışlardır. 17. yüzyıldaki savaşlarda ise bu nehirlerden değirmenlerle su çekilip hendek yerine büyük bir polder yapmışlardır ve böylece bu şehri İspanyollardan almışlardır. Günümüzde sur hendeği ve polder yine surlar önünde bulunmaktadır ama bir doğa koruma alanı yapılmıştır.

's-Hertogenbosch karayolu ile Tilburg'dan 20 km; Eindhoven'den 30 km; Breda'dan 39 km ve Utrecht'ten 46 km uzaklıktadır.

Bu kent ve etrafındaki iklim "Okyanus İklimi" olarak (Koppen İklim Sınıflandırmasına göre "Cfb" olarak) nitelendirilmektedir. Gözlemlere göre en soğuk ay Şubat (en düşük ortalama ısı -2 °C ve en yüksek ortalama ısı 4 °C) ve en sıcak ay Temmuz (en düşük ortalama ısı 13 °C ve en yüksek ortalama ısı 22 °C) olmaktadır. Kışlar ve yazlar çok fazla ısı farkı göstermemekte ve kışlar ve yazlar ılımlı geçmektedir. Yağışlar yılın her ayında yeterlidir.

• Şehir surları: 's-Hertogenbosch bir savunma mevkii olarak etrafı surlarla çevrili bir şehri olarak ortaya çıkmıştır. Surlar eski şehri tümüyle hiç aralık olmadan sarmaktadırlar. Şehrin güneyinde surala eski "polder"'in kenarında bulunmaktadır. Eski polder günümüzde denizi tutmak için gerekli olmamakla beraber ta Vught'ta kadar yayılmış olan eski polder bir doiga korunağı olarak değiştirilmeden tutulmaktadır. Şehir II. Dünya Savaşı'ndan fazla zarar görmeden cijtigi için şehrin eski surları ve savunma yapıları günümüze kadar gelmiş bulunmaktadır. Savaştan sonra şehri modernleştirme planları yapılmış ve bu planla kanalların doldurulması; surların ya kısmen yıkılıp ya değiştirilerek tarihi şehir içinde bulunan semtlerinin yenileştirilip geliştirilmesi ön görülmüştü. Fakat ortaya çıkan protesto nedeni ile merkezi hükûmet isc şehri "korunan şehir" olarak ilan edip bu planların gerçekleştirilmesine engel olmuş ve tarihsel şehrin saklanması mümkün olmuştur. 2004 yılında şehre ödül olarak "Avrupa Kale Şehri" onursal unvanı verilmiştir. Bununla beraber şehir surlarının tamir edilip renove edilmesine planlı ve programlı olarak devamlı edilmektedir.
• Sint Jans Katedrali: Şehrin merkezi olan "Markt Meydanı"'ndadır. yapımına 1380'de başlanmıştır ve "Brabant Gotik Mimari Stili"'nde yapılmıştır. Katedralin dışında her kemer ve kenar tas ustalarının yaptıkları heykellerle doludur. Fakat yıllarca hava kirliliği ve toksik yağmurlar dolayısıyla dış duvarlarının dış yüzü ve buralarda bulunan heykellere çok zarar vermiş olduğu için 1998'de restorasyon çalışmalarına başlanmıştır ve bu 2010'da bitirilmiştir.
• Moriaan: 13. yüzyılda yapılmıştır. Hollanda'da bulunan en eski tuğladan yapılmış binadır. Markt Meydanı'ndadır. Günümüzde VVV Turizm Merkezi'ni ve bodrum katıda ise "pleinair" adli bir "rock kafe" bulunmaktadır.
• Raadhuis (Belediye Konağı): 17. yüzyıl yapılmıştır ve "Hollanda Klasisizm mimari stili"'nin iyi örneklerinden biridir. Markt meydanının güney tarafında bulunmaktadır.
• "Iç Kale": Şehir merkezinin kuzeyinde ana şehir surlarının dışında "Citadel (İç Kale)" adli kale bulunmaktadır. Bu "Citadel" surlara yapıldıktan sonra yapıldığı için surlardan ayrık durmaktadır, Bu yapı şehri savunmak olduğu gibi eğer surlar içindeki şehirde bir isyan veya ayaklanma çıkarsa surlarda bulunan bu binada bulunan garnizondan asker sağlayıp bu halk hareketlerini bastırmaktı. Günümüzde bu yapıda Hollanda ulusal arşivleri bulunmaktadır.
• Kruit huis (Baruthane): İç kale karşısından altı köşeli bir bina bulunmaktadır. Bu şehir kalesini muhafaza etmek için kullanılabilecek barutu depolayıp korumak için yapılmıştır. Bu tip barut deposundan Hollanda kalan tek bir tanedir. Günümüzse bu nadir bina "Güzel Sanatlar Müzesi" olarak kullanılmaktadır.
• Orta Çag'lardan kalan binalar: Şehrin merkezi bölgesinde gayet sıkı şehir planlama politikası uygulanmaktadır. Bunun için eski binalar yıkılmamakta ve bu binalara uygulana renovasyon binaların Karakterini değiştirmeyecek şekilde gayet itina ile yapılmaktadır. Bu nedenle şehrin merkezinde Orta Çağ'lardan kalma birçok eski bina bulunmaktadır.
• Binnendieze: Eski şehrin altında genellikle görülmeyen, bir zamanlar 22 km uzunlukta olan bir kanal sistem. Başlangıçta Orta Çağ'lar döneminde surla içindeki şehrin ortasından geçen" Dommel" adli bir akarsu bulunmaktaydı. Bu şehirde yer azlığı dolayısıyla şehir halkı bu akarsu üzerine evlerini yapmaya başladılar. Bir zamanlar bu üzeri kısmen kapanmış akarsu şehrin lağım sisteminin bir parçası oldu ve diğer kısmı bakımsızlıktan tıkanmaya yüz tuttu. 20. yüzyılın sonlarında bu kanal sistemi yenileştirilmeye başlandı. Günümüzde bu kanal sisteminin altıda biri renevosyana uğramıştır. Bu kısımlarda bu kısma üstü kapalı olan kanal sisteminde turistler için kılavuz rehberler ile turistik bot gezileri organize edilmektedir.

 

Wikimedia Commons'ta 's-Hertogenbosch ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Belediye resmi websitesi15 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Felemenkçe)
• Wikivoyage "'s-Hertogenbosch" maddesi1 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)