Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (İngilizce: United Nations Framework Convention on Climate Change, UNFCCC), Birleşmiş Milletler öncülüğünde imzalanan küresel ısınmaya yönelik hükûmetlerarası ilk çevre sözleşmesidir. Sözleşme; insan kaynaklı çevresel kirliliklerin iklim üzerinde tehlikeli etkileri olduğunu kabul ederek atmosferdeki sera gazı oranlarını düşürmeyi ve bu gazların olumsuz etkilerini en aza indirerek belli bir seviyede tutmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda genel ilkeler, eylem stratejileri ve ülkelerin yükümlülüklerini düzenlemektedir. Sözleşme; hükûmetlerarası düzeyde iklim değişikliğine yönelik ilk çevre mutabakatı olmasıyla önemli olsa da yaptırım gücü zayıftır, taraf ülkeler iyi niyet düzeyinde sözleşmeyi desteklemişlerdir. Bu sözleşme kapsamında 1997 yılında imzalanan Kyoto Protokolü daha somut hedefler içermektedir.

Sözleşme (kısaca İDÇS), 1992 yılında Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenen “Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı”nda imzaya açılmış ve ülkelerin onaylamasıyla 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Konferansta ayrıca “Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi” ve “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” kabul edilmiştir.

Sözleşme

İnsan faaliyetleri sonucu atmosferde sera gazları oranı artmaktadır. Sera gazları atmosferde doğal olarak bulunuyorsa da bu gazların oranının artması sera etkisi'ne yol açmakta ve küresel ısınmaya sebep olmaktadır. Bu sözleşme; küresel ısınma sorununa küresel ölçekte çözüm getirme çabasıdır. Sözleşme; Birleşmiş milletler öncülüğünde Hükûmetlerarası düzeyde imzalanmıştır. Sözleşmeye 191 ülke ve Avrupa Birliği taraf olmuştur.

EK-1

EK-1'de 40 ülke ve Avrupa Birliği bulunmaktadır. Bu ülkeler sanayileşmiş ülkeler ve piyasa ekonomisine geçiş ülkeleri olarak 2 grupla sınıflandırılır:^[1]

Almanya, ABD, Avustralya, Avusturya, Belarus, Belçika, Belarus, Bulgaristan, Çekoslovakya, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, İngiltere ve Kuzey İrlanda, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna, Yeni Zelanda, Yunanistan.

EK-2

EK-2'de 23 ülke ve Avrupa Birliği bulunmaktadır. Türkiye kendi isteğiyle EK-2 listesinden çıkarılarak 2001 yılında EK-1 geçiş ekonomisi sınıfına dahil oldu. Bu ülkeler iklim değişikliğiyle mücadelede maddi kaynak gereken ülkelere destekte bulunan sanayileşmiş ülkelerdir:^[2]

Almanya, ABD, Avustralya, Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere ve Kuzey İrlanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Lüksemburg, Kanada, Norveç, Portekiz, Yeni Zelanda, Yunanistan.

Taraflar Konferansı

Sözleşmenin yürürlüğe girdiği 1994 yılından sonra her yıl taraflar konferansı düzenlenmektedir. Bu toplantılar kısaca "COP" olarak da adlandırılır. (Conferences of the Parties). Bu konferanslar arasında en önemlisi 1997 yılında düzenlenen üçüncü taraflar konferansıdır. Konferansta Kyoto Protokolü imzalanmıştır.

1995 - COP 1, Berlin Zirvesi, Almanya

28 Mart - 7 Nisan 1995 tarihleri arasında, Almanya'nın Berlin kentinde, İDÇS kapsamında düzenlenen ilk taraflar konferansıdır. Almanya Çevre Bakanı Angela Merkel'in başkanlık ettiği konferansta alınan kararla Bilimsel ve Teknolojik Danışma Yardımcı Organı (SBSTA) ve Yürütme Yardımcı Organı (SBI) adında yardımcı kurumlar oluşturulmuştur. Konferansta bir protokol oluşturularak ülkelerin karbon gazı salınımlarını 1990 yılına göre 2005 yılına kadar %20 oranında azaltmaları hedeflenmiştir. Ancak protokol kabul edilmemiş ve bunun yerine ilgili 2 yıllık bir süreç başlatılması kararı alınmıştır. Bu süreçteki çalışmalar iki yıl sonra Kyoto Protokolü'nü getirmiştir.

1996 - COP 2, Cenevre, İsviçre

1996 Temmuz ayında İsviçre'nin Cenevre kentinde düzenlendi. Bakanlar Deklarasyonu 18 Temmuzda yayımlandı:

Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin iklim değişikliğiyle ilgili ikinci değerlendirme raporu kabul edildi.
Genel politikaların ülkelerin lehine olacak şekilde esnetilmesi talebi reddedildi.
Yasal bağlayıcılığı olan orta vadeli hedeflerin oluşturulması gerektiği kararına varıldı.

1997 - COP 3, Kyoto, Japonya

Aralık 1997'de Japonya'nın Kyoto kentinde gerçekleşti. Yoğun görüşmelerin ardından Kyoto Protokolü kabul edildi. Endüstrileşmiş ve bazı Orta Avrupa ülkeleri (tüm ek-2 ülkeleri) 2008-2010 yılları arasındaki ilk emisyon bütçe döneminde sera gazı emisyon oranlarını 1990 yılına göre yaklaşık %6-%8 oranında azaltmayı taahhüt etti. Dünyada en çok sera gazı emisyonuna sahip ülke olan ABD ise %7 oranında azaltacağını kabul etse de 2001 yılında ABD yönetimi açıkça protokolü reddettiğini açıkladı.

1998 - COP 4, Buenos Aires

Aralık 1998'de Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te gerçekleşti. Kyoto'da karara bağlanamayan bazı sorunların çözüme kavuşturulması hedefleniyordu. Ancak Kyoto Protokolü'nün uygulanmasındaki güçlükler nedeniyle, protokolün uygulanabilirliğini sağlamak için 2 yıllık bir "Eylem Planı" kabuledildi.

1999 - COP 5, Bonn, Almanya

5 Ekim-5 Aralık 1999 tarihleri arasında Almanya'nın Bonn kentinde düzenlendi. Teknik bir toplantı düzeyinde geçti ve önemli kararlara varılamadı.

2000 - COP 6, The Hague (Lahey), Hollanda

13-25 Aralık 2000 tarihleri arasında Hollanda'nın Lahey kentinde düzenlendi.

2001 - COP 7, Marakeş, Fas

7. Taraflar Konferansı'nda Türkiye gelişmiş ülkeleri kapsayan Ek II listesinden çıkarılarak sera gazı azaltım yükümlülükleri kaldırılmıştır. Türkiye ancak bundan sonra 2004 yılında sözleşmeye taraf olmuştur.^[3]

2002 - COP 8, Yeni Delhi, Hindistan

2003 - COP 9, Milano, İtalya

2004 - COP 10, Buenos Aires, Arjantin

2005 - COP 11/MOP 1, Montreal, Kanada

2006 - COP 12/MOP 2, Nairobi, Kenya

2007 - COP 13/MOP 3, Bali, Endonezya

2008 - COP 14/MOP 4, Poznań, Polonya

2009 - COP 15/MOP 5, Kopenhag, Danimarka

2010 - COP 16/MOP 6, Cancún Meksika

Taraflar Konferansı'nın 16'ncısı Meksika'nın Cancún şehrinde 28 Kasım - 10 Aralık 2010 tarih aralığında gerçekleştirilmiştir.

2011 - COP 17 Durban, Güney Afrika Cumhuriyeti

2012 - COP 18 Doha, Katar

İklim değişikliğine karşı mücadele için Türkiye'nin finansman ihtiyacı, kapasite arttırımı, finansman, teknoloji traferi gibi konularda çalışma yapılma olanağı doğmuştur.^[4]

2013 - COP 19 Varşova, Polonya

19. Taraflar Konferansı'nın Polonya Varşova buluşması 11-23 Kasım 2015 tarih aralığında yapılmıştır. 22 Kasım'da bitirilmesi planlanan konferans iklimsel bozulmanın maliyetinin fonlamasının nasıl paylaşılacağı konusunda uzlaşmaya varılamaması nedeniyle 1 gün uzamıştır. Adaptasyon Fonu ve Yeşil İklim Fonu görüşülmüştür.Görüşmelerin sonucunda Adaptasyon Fonu bağlamında "iklim değişikliğinin etkilerinden kaynaklı kayıp ve zararlar için Uluslararası Varşova Mekanizması" kurulmuş bir metin üzerinde uzlaşmaya varılmıştır.^[5]

2014 - COP 20 Lima, Peru

Taraflar Konferansı'nın 20. buluşması 1-12 Aralık 2014 tarih aralığında Peru'nun başkenti Liima'da gerçekleştirdi. Bu buluşma, Kyoto Protkolü'nün II. dönemi için yapılması düşünülen yeni anlaşma için Paris toplantısına hazırlık niteliğindeydi.^[5]

2015 - COP 21 Paris, Fransa

21. Taraflar Konferansı'nın 30 Kasım - 11 Aralık 2015 tarih aralığında Fransa'nın Paris kentinde yapılması planlanmıştır.^[6]

COP 22

COP 23

COP 24

COP 25

2021 - COP 26 Glasgow, İskoçya

Türkiye ve İDÇS

7. Taraflar Konferansı'nda Türkiye gelişmiş ülkeleri kapsayan Ek II listesinden çıkarılarak sera gazı azaltım yükümlülükleri kaldırılmıştır.^{[kaynak belirtilmeli]} Türkiye ancak bundan sonra 2004 yılında sözleşmeye taraf olmuştur.^[3] Türkiye Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'ne 24 Mayıs 2004 tarihinde taraf olmuştur.^[3] İklim değişikliğine karşı mücadele için Türkiye'nin finansman ihtiyacı, kapasite arttırımı, finansman, teknoloji traferi gibi konularda çalışma yapılma olanağı doğmuştur.^[4]

Kaynakça

^ "Annex I". unfccc.int. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.
^ "Annex II". unfccc.int. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.
^ ^a ^b ^c Türkiye İklim Değişikliği Stratejisi (PDF). Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 2009. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
^ ^a ^b "Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Müzakereleri Kapsamında Türkiye'nin Mevcut Durumu". T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
^ ^a ^b Şahin, Ümit. "İklim değişikliğine karşı köprüden önce son çıkış: COP 20 BM Lima İklim Zirvesi". Yeşil Gazete. Yeşil Gazete. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.
^ "UNFCCC COP 21". International Institute for Sustainable Development’s Reporting Services. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

Dış bağlantılar

İDÇS resmi web sitesi9 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli resmi web sitesi

[1] "Annex I". unfccc.int. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.

[2] "Annex II". unfccc.int. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.

[ÇŞB-TİDS-3] Türkiye İklim Değişikliği Stratejisi (PDF). Ankara: T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 2009. 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[ÇŞB-Müzakereler-4] "Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Müzakereleri Kapsamında Türkiye'nin Mevcut Durumu". T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 15 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[YeşilGazete-5] Şahin, Ümit. "İklim değişikliğine karşı köprüden önce son çıkış: COP 20 BM Lima İklim Zirvesi". Yeşil Gazete. Yeşil Gazete. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[iisdrs-6] "UNFCCC COP 21". International Institute for Sustainable Development’s Reporting Services. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]