Turan Emeksiz
 | Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. (Haziran 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Turan Emeksiz | |
|---|---|
| Doğum | 1940 Gündüzbey, Yeşilyurt, Malatya |
| Ölüm | 28 Nisan 1960 (19-20 yaşlarında) Beyazıt Meydanı, İstanbul |
| Ölüm sebebi | Polis şiddeti |
| Defin yeri | Cebeci Askerî Şehitliği, Ankara |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Türkiye |
| Tanınma nedeni | 28 Nisan 1960 Beyazıt Olayları'nda polis kurşunu sonucu aort damarından vurularak öldürülmesi.[1] |
Turan Emeksiz (1940, Gündüzbey, Yeşilyurt, Malatya - 28 Nisan 1960, Beyazıt Meydanı, Fatih, İstanbul), Demokrat Parti tarafından önerilen Tahkikat Komisyonu'nun kurulmasına dair kanunun kabul edilmesi üzerine 28 Nisan 1960 sabahı İstanbul Üniversitesi bahçesinde düzenlenen protesto mitingi sırasında öldürülen üniversite öğrencisidir.
Üniversite öğrencilerinin düzenledikleri bu miting sırasında, polislerin okul bahçesine girmeleri üzerine olaylar büyümüş ve Beyazıt Meydanı'na kadar genişlemiştir. Bu sırada polisler tarafından öğrencilere ateş açılmış ve Malatya doğumlu İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi öğrencisi 20 yaşındaki Turan Emeksiz öldürülmüştür. Memleketi Malatya'da ismi bir caddeye ve bir liseye verilmiştir. Ancak 12 Eylül 1980 darbesi sonrasında bu caddenin ismi Milli Egemenlik Caddesi, lisenin adı ise Malatya Lisesi olarak değiştirilmiştir. Caddenin adı yoğun istek üzerine 2013 yılında yeniden Turan Emeksiz yapılmış ancak, Lisenin adı Malatya Lisesi olarak kalmıştır.
İstanbul Üniversitesi öğrenci yemekhanesine ismi verilmiştir. Ayrıca İstanbul'da şehir hatları vapuruna ismi verilmiştir. Bu vapur Mudanya'da restoran olarak kullanılmaktaydı. Tekrar İstanbul'a dönerek müzeye çevrilmesi düşünülüyor. Ayrıca İstanbul Üniversitesi Beyazıt kampüsünde anıtı, Cağaloğlu'ndaki Eminönü Halk Eğitim Merkezi önünde mermer bir büstü ile Malatya'da bir büstü bulunmaktadır. Ayrıca Gaziantep'te bir mahalleye, Ankara'da Irak ve Kanada Büyükelçiği önündeki sokağa ve Elazığ'ın Maden ilçesinde bir sokağa da ismi verilmiştir. Turan Emeksizin Malatya Atatürk Anıtı yakınında bulunan büstü, 12 Eylül öncesinde TÖB-DER ve sol görüşlü kişilerin yaptığı bir yürüyüş sonunda Atatürk Anıtı önündeki saygı duruşu sırasında az sayıdaki ülkücünün provokasyonu ile polisin kitleye müdahalesi sonucu çıkan karışıklıkta parçalanmış ancak yerine yenisi konmamıştır.
Kültürel etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Enver Gökçe - Turan Emeksiz (daha sonradan Ahmet Kaya tarafından "Katlime Ferman" adıyla bestelenmiştir)
- Nâzım Hikmet, Mayıs 1960'ta yazdığı "Beyazıt Meydanındaki Ölü" başlıklı şiiriyle Emeksiz'i anmıştır.
- Cahit Külebi, 1960'ta yazdığı "28 Nisan" başlıklı şiirinde bu olaylardan bahsetmiştir.[2]
- Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri isimli akademik kitabını "Atatürk Devrimi'ni hayatları pahasına korumayı bilmiş olan, yeni bir devrin öncüsü, şerefli bir neslin temsilcileri"[3] olarak tanımladığı 28 Nisan gençlerine ithaf etmiştir.
- A. Kadir, Mutlu Olmak Varken adlı kitabının Dört Pencere adlı şiirinde "Turan Emeksiz'i anarak" şeklinde belirtmiştir.[4]
- Kulüp dizisinin 2. sezonunun 8. bölümünde Turan Emeksiz'in ölümüne değinilmiştir.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kılıç, Sultan. "Turan Emeksiz'i daha kaç kez kurşunlayacaksınız?". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2015.
- ^ ""28 Nisan"". 17 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2020.
- ^ Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, Tarık Zafer Tunaya, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ISBN 975-6857-92-7
- ^ Mutlu Olmak Varken, A. Kadir, Can Sanat Yayınları, ISBN 978-975-510-492-8
- ^ "Kulüp'ün ikinci sezonu: 6-7 Eylül'den sonra zengin olanlar". bianet.org. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2023.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Gülpınar, Turgay (2012). Şehitliğin İnşası ve İmhası: Turan Emeksiz Örneği (PDF) (Yüksek lisans tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi (Siyaset Bilimi) Anabilim Dalı. 5 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Mart 2020.
