Tuqar

Tuqar^[1][2][3] (Adigece: Тукъар) veya Buqan^[4] (Adigece: Букъэн), 13. yüzyılda hüküm sürmüş Çerkes kralı. Moğol istilasına karşı olan direnişi ile bilinmektedir ve bu savaşta ölmüştür.^[2][5][6]

Çerkesya'nın nüfuzlu prenslikleri, aralarından bir Baş Prens (Пщышхо) seçmek için düzenli olarak bir araya gelirlerdi. Yabancı gözlemcilerin gözünde Baş Prens, Çerkeslerin kralı olarak görülüyordu.^[7] Bununla birlikte, prenslikler büyük ölçüde özerkti ve unvan çoğunlukla sembolikti. Tuqar Çerkesya Baş Prensi seçilmişti. Tuqar'ın Moğol istilasından önceki hayatı hakkında detay bilinmemektedir.

1221'de keşfe gelen Moğol ordusu Gürcistan'ı da mağlup etti.^[8] İlerlemeye devam eden Moğollar Derbent'e ulaştı.^[9][10][11] Moğollar Kafkas dağlarını geçmeye çalışırken kayıp verdi ve kuşatma silahlarını terk etmek zorunda kaldı.^[9][10][11] Bu sırada Çerkesler, Çeçenler, Alanlar, Lezgiler ve Kumanlar arasında bir ittifak kuruldu. Kuman hanı Köten orduyu kardeşi Yuri ile oğlu Daniel'in emrine verdi.^[11] Kısa süre sonra Moğollar dağlık Çeçenya'ya ulaştı.^[9] İlk muharebede iki taraf da sonuç alamadı. İkinci muharebede Moğollar Kıpçakları hediyeler vererek savaştan ayrılmaya ikna ettiler. Kıpçakların savaştan çekilmesinden sonra güç dengesi Moğolların lehine değişti ve Kuzey Kafkasyalılar, sayısal olarak üstün bir düşmanla savaşmak zorunda kaldı:^[9] kısa sürede Moğollar onlara saldırdı ve tamamen yok etti. Rus kronikleri bu sırada Çerkes ordusunun savaşarak tamamen yok edilmesinden bahseder.^[9] 1237'de Munke ve Kadan'ın tümenleri Kuzey Kafkasya'ya saldırmaya gönderildi.^[12] Moğollar saldırıları Çerkeslere ve Alanlara karşı başlattı.^[13] Tuqar Moğol istilasına teslim olmayı reddetti ve Moğollar ile muharebeler yaşandı. Bu muharebeleri Çerkesler kazansa da Çerkes kralı Tuqar bu muharebede öldürüldü.^[2][5][6] Kafkasya halkı, Moğolların okları ve alevleriyle başa çıkamadı ve köyleri tamamen yok edildi.^[14] İlk başta Kuzey Kafkasya çoğunlukla işgal edildi, neredeyse tüm önemli yerleşim alanları yok edildi. Ancak daha sonra direniş dağlara çekildi ve Moğol istilacılara karşı bir karşı saldırı planlayarak kendilerini yeniden örgütlediler;^[14] başarılı bir gerilla savaşı yürüttüler.^[2][12] 1235 yılında Macar misyonerler 50 gün boyunca Çerkesya'ya geldiklerinde, burada Moğolların veya Kıpçakların varlığı veya yakınlığına dair bir işaret bulamadıklarını belirttiler.^[15][16] 1253'te Kafkasya'ya seyahat eden Rubrucklu William,^[14] o sırada Moğol ordularının beşte birinin tamamı Çerkesya'yı ele geçirme görevine adanmış olmasına rağmen, Çerkeslerin asla "Moğol egemenliğine boyun eğmediklerini" yazdı.^[17]

Hükümdarlığı sırasında krallığın kesin sınırları da tartışmalıdır. Tarihi kaynaklarda, bölge ilk olarak 6. yüzyılda, Bizans tarihçisi Caesarea'lı Procopius'un^[18] Zechoi halkının Roma İmparatoru tarafından atanan bir kralı olduğunu, ancak o zamandan beri bağımsız hale geldiklerini kaydetmesiyle ortaya çıkar.^[19] Konstantinopolis Patrikhanesi'nin Notitiae Episcopatuum'u, 7. yüzyıldan itibaren Zichia'nın otosefali bir başpiskoposluğundan bahseder ve Tamatarcha veya Kimmer Boğazı ile ilişkilendirilir.^[19] Moğol istilasının ardından pek çok Çerkes yerleşim yeri yok edildi^[14] ve Çerkesler Kuzey topraklarının büyük kısmını kaybettiler.