[go: up one dir, main page]
More Web Proxy on the site http://driver.im/İçeriğe atla

Süper Lig

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Türkiye Süper Ligi sayfasından yönlendirildi)

Avrupa merkezli aynı isimli lig girişimi için, bakınız Avrupa Süper Ligi.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki aynı isimli lig için, bakınız Süper Lig (KKTC).
Süper Lig
ÜlkeTürkiye
DüzenleyenTürkiye Futbol Federasyonu
KonfederasyonUEFA
Kuruluş21 Şubat 1959
Takım sayısı19
Seviye1
Alt lig1. Lig
Yerel kupa(lar)Türkiye Kupası
Süper Kupa
Uluslararası kupa(lar)UEFA Şampiyonlar Ligi
UEFA Avrupa Ligi
UEFA Konferans Ligi
Son şampiyonGalatasaray (2023-24)
En çok şampiyon olanGalatasaray (24 kez)
En çok oynayanUmut Bulut (515)
En çok gol atanHakan Şükür (249)
YayıncıTürkiye: BeIN Sports
Uluslararası: Çeşitli
Resmî sitetff.org
2024-25 Süper Lig

Süper Lig ya da sponsorluk anlaşması gereği Trendyol Süper Lig, Türkiye'deki en üst seviye futbol ligidir. Bir sezonda 19 takımın mücadele ettiği ligde, her takımın diğerleriyle ikişer maç yaptığı çift devreli lig usulü uygulanır. En üst sırada yer alan takım şampiyon olurken son dört sıradaki takım 1. Lig'e düşmekte, 1. Lig'deki üç takım ise ertesi sezon mücadele etmek üzere Süper Lig'e yükselir. Ağustos ve mayıs ayları da dâhil olmak üzere dokuz ay süren bir organizasyon olan Süper Lig'in 2023-24 sezonu, 38 hafta ve 380 maçtan oluşmaktadır. 2022-23 sezonunu lig, UEFA ülkeler sıralamasında 12. sırada tamamlamıştır ve 2023-24 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi'ne 1, UEFA Konferans Ligi'ne 2 takım yollar. Türkiye Kupası şampiyonu olup ilk 3'e giremeyen bir takım UEFA Avrupa Ligi 2. eleme turuna katılabilir.

İstanbul, Ankara ve İzmir bölgesel liglerinden toplam 16 takımın katılımıyla 1959 yılında "Millî Lig" adıyla ilk sezonu düzenlenen lig, o sezon iki gruba bölünmüş ve bu grupların birincileri arasında yapılan iki maç sonunda şampiyonunu bulmuştu. 1962-63 sezonunda "Türkiye 1. Futbol Ligi", 2001-02 sezonu başında "Süper Lig" adı kullanılmaya başlanırken bu dönemden sonra farklı sponsorların desteği sebebiyle lig adının başına sponsor adı eklenerek kullanıldı. Zaman içinde katılımcı sayısı ve format bakımından çeşitli değişikliklere uğradı.

Şimdiye dek 77 takımın mücadele ettiği Süper Lig'de Galatasaray, 24 şampiyonlukla en çok şampiyon olan takımdır. Fenerbahçe 19, Beşiktaş 16, Trabzonspor 7, Bursaspor ile İstanbul Başakşehir ise birer kez şampiyonluk yaşamıştır. Tamamlanan son sezonu olan 2023-24 sezonunda şampiyonluğa ulaşan takım Galatasaray'dır.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Türkiye'de futbol ve Süper Lig sezonları listesi

Temelleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Çeşitli şehirlerden takımların yer aldığı Türkiye'deki ilk ulusal futbol turnuvası 1924'ten 1951'e kadar Türkiye Futbol Şampiyonası adıyla düzenlendi.[1][2] 1937 ile 1950 yılları arasında düzenlenen Millî Küme'ye; İstanbul, Ankara ve İzmir futbol liglerinde üst sıralarda yer alan takımlar katılmaktaydı.[3][4] 1951 yılında ülkede profesyonel futbolun kabul edilmesiyle birlikte önce 1952'de İstanbul'da, 1955'te ise Ankara ve İzmir'de profesyonel ligler kuruldu.[5] 1955-56 sezonuyla birlikte başlayan Şampiyon Kulüpler Kupası'nın 1956-57 ve 1957-58 sezonlarına Türkiye'den katılacak takımı belirlemek için, üç bölgesel profesyonel ligdeki takımların mücadele ettiği Federasyon Kupası organize edildi. İki sezon süren bu organizasyonun her iki sezonunda da şampiyon olan takım Beşiktaş'tı.

Kuruluşu ve 1960'lar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkiye Futbol Federasyonu başkanlığına Orhan Şeref Apak'ın gelmesi sonrasında, ulusal bir lig kurulması için çalışmalara başlandı.[6] Önceleri 1960 yılında başlaması planlanan Millî Lig'in, federasyon tarafından Nisan 1958'de alınan kararla 1959 yılında başlaması ve Federasyon Kupası'nın yerini alması belirlendi.[7][8] 1958-59 sezonunda profesyonel bölgesel liglerin son kez düzenlenmesinin ardından İstanbul Profesyonel Ligi'ni ilk 8 sırada tamamlayan Fenerbahçe, Galatasaray, Karagümrük (günümüzdeki adı Fatih Karagümrük), İstanbulspor, Beşiktaş, Beykoz (günümüzdeki adı Beykozspor 1908), Adalet (günümüzdeki adı Alibeyköyspor) ve Vefa, Ankara Profesyonel Ligi'ni ilk 4 sırada tamamlayan Ankara Demirspor, Ankaragücü, Gençlerbirliği ve Hacettepe (günümüzdeki adı Keçiörengücü) ile İzmir Profesyonel Ligi'ni ilk 4 sırada tamamlayan Karşıyaka, Altay, İzmirspor ve Göztepe'nin katılımıyla Millî Lig'in ilk sezonu 1959'da gerçekleştirildi.[9] 16 takımın mücadele ettiği sezonda takımlar, beyaz ve kırmızı olarak adlandırılan iki gruba ayrıldı ve gruplardaki her takım deplasmanlı olarak birbiriyle karşılaştı.[9] Beyaz grubun lideri Fenerbahçe ile kırmızı grubun lideri Galatasaray'ın karşılaştığı iki ayaklı final sonrasında ligin ilk şampiyonu Fenerbahçe oldu.

25 Aralık 1960'taki Fenerbahçe-Beşiktaş maçının ilk golünü atan Fenerbahçe oyuncusu Yüksel Gündüz

1959-60 sezonu öncesinde ligdeki takım sayısının 20'ye çıkarılması kararlaştırıldı.[10] Bu bağlamda İstanbul, Ankara ve İzmir'de gerçekleştirilen eleme grupları sonrasında oluşturulan 6 takımlık Federasyon Kupası'nın final grubunda ilk dört sırayı alan Kasımpaşa, Şeker Hilâl (günümüzdeki adı Turanspor), Feriköy ve Altınordu, 1959-60 sezonunda ligde oynamaya hak kazandı.[11][12] Önceki sezonun aksine çift devreli lig usulüyle düzenlenen sezonu[13] şampiyon olarak tamamlayan Beşiktaş, lig tarihindeki ilk şampiyonluğunu elde etti. Ligin son üç sırasındaki Adalet, Hacettepe ve Altınordu; İstanbul, Ankara ve İzmir liglerini ilk sırada tamamlayan Eyüp, PTT (günümüzdeki adı Türk Telekom) ve İzmir Demirspor ile Adana Demirspor'un oluşturduğu yedi takım arasında, sonraki sezon Millî Lig'de yer alacak takımları belirlemek amacıyla tek devreli baraj maçları yapıldı.[14][15] Baraj maçları sonunda ilk üç sırayı alan Altınordu, Adana Demirspor ve PTT; ertesi sezon Millî Lig'de oynamaya hak kazandı. 1960-61 sezonunda ilk kez üç il dışındaki bir takım, Adana'nın Adana Demirspor takımı ligde mücadele etti. Fenerbahçe'nin şampiyonluğuna sahne olan sezonun sona ermesinin ardından, önceki sezonla benzer formata sahip baraj maçları gerçekleştirildi. Son üç sıradaki Altay, Altınordu ve Adana Demirspor ile üç bölgesel lig birincileri Yeşildirek, Toprakspor ve Kültürspor'un katıldığı baraj maçları sonucunda Altay ile Altınordu ligde kalırken Yeşildirek, Millî Lig'e yükseldi. Galatasaray'ın ilk şampiyonluğunu kazandığı 1961-62 sezonu sonundaki baraj maçlarında son üç sıradaki Vefa, Ankara Demirspor ve Şeker Hilâl ile bölgesel lig birincileri Beyoğlu, Hacettepe ve İzmir Demirspor yer aldı. Önceleri bu terfi maçları sonucunda gelecek sezon için bir takımın ligde mücadele etmeye hak kazanması planlanmışken[16] daha sonra alınan kararla baraj maçlarını ilk beş sırada tamamlayan takımlar lige alınarak 1962-63 sezonu için ligdeki takım sayısı 22'ye çıkarıldı.[17] "Kırmızı" ve "Beyaz" adlı gruplara ayrılan takımlar, çift devreli lig usulüne göre mücadele etti. Grupları ilk altı sırada tamamlayan takımlar Şampiyonluk Grubu'nda, 7. ile 9. arasında tamamlayan takımlar ise ligdeki sıralarını ortaya koyma amaçlı Klasman Grubu'nda mücadele ederken normal sezonu son iki sırada (10 ve 11.) tamamlayan dört takım ligden düştü. Şampiyonluk grubunu ilk sırada tamamlayarak üst üste ikinci şampiyonluğunu elde eden Galatasaray; kaydettiği 105 golle lig tarihinde "bir sezonda en çok gol atan takım" unvanının da sahibi oldu.

1963-64 sezonuyla birlikte 2. Lig kurulurken Millî Lig ise 1. Lig olarak anılmaya başlandı. Önceki sezondan yükselen takım olmaması sebebiyle, önceki sezon ligden düşen takımlarla birlikte ligde mücadele eden takım sayısı 18'e düştü. Önceki sezonun aksine tüm takımların bir arada yer aldığı sezonu Fenerbahçe şampiyon olarak tamamladı. Son üç sıradaki takım, ligden düşse de Türkiye Futbol Federasyonu tarafından son haftadaki Kasımpaşa karşılaşmasında şike yaptığına karar verilen Karşıyaka'nın iki puanı silindi ve Beykoz yerine ligden düşürüldü.[18] 2. Lig'i şampiyon olarak tamamlayan Şekerspor'un da 1. Lig'de oynamaya hak kazanmasıyla birlikte 1964-65 sezonu 16 takımın mücadelesine sahne oldu.[19] Fenerbahçe'nin şampiyonluğuyla sonuçlanan sezonu son sırada tamamlayan Altınordu, ligden düşerken 2. Lig şampiyonu Vefa, tekrar 1. Lig'e döndü. Beşiktaş'ın şampiyon olarak tamamladığı 1965-66 sezonunda ligin son iki sırasındaki takımlar küme düşerken Gençlerbirliği ligi üçüncü sırada tamamlamış ve ilk defa şampiyonluk yaşayan üç takım dışındaki bir takım, ilk üç sırada kendine yer bulmuştu.[20] 1963-64 sezonunda şike yaptığı gerekçesiyle ligden düşürülen Karşıyaka'nın, Danıştay kararı sonrasında 1. Lig'e alınması sonrasında 1966-67 sezonu 17 takımın katılımıyla gerçekleşti.[21][22] Öte yandan 2. Lig şampiyonu Eskişehirspor ilk kez 1. Lig'de oynamaya hak kazanmıştı. Beşiktaş'ın şampiyonluğuyla geçen 1966-67 sezonunu son üç sırada tamamlayan takımlar, ligden düşerken 2. Lig'deki gruplarını lider olarak tamamlayan Bursaspor ile Mersin İdman Yurdu; ilk defa 1. Lig'de oynamaya hak kazandı. Takip eden 1967-68 sezonunda, üç il dışındaki illerden ilk defa birden fazla katılımcı sağlandı. Öte yandan bir önceki sezon Beykoz ile oynadığı ve 1-0 galip devam ettiği maçın, çıkan olaylar sebebiyle ertelenen ve daha sonradan tekrar oynanarak 1-1 sona eren maçın, kendi lehine sonuçlanması gerektiği konusunda Danıştay'a yaptığı başvurusu kabul edilen Şekerspor da lige katılım hakkı kazanmıştı.[23] Son katılımla birlikte 17 takıma ulaşan sezon, Fenerbahçe'nin şampiyonluğuyla sona ererken bir sonraki sezon 16 takımın kalması için son üç sıradaki takım ligden düşürülürken 2. Lig'deki gruplarını lider bitiren iki takım, 1. Lig'e yükseldi. 1968-69 sezonunda ligi Galatasaray şampiyon olarak tamamlarken ligi ikinci sırada tamamlayan Eskişehirspor; bu sıraya kadar yükselen ilk Anadolu takımı oldu.[20] Fenerbahçe'nin şampiyon olduğu ve Samsunspor'un ilk kez 1. Lig'de mücadele ettiği 1969-70 sezonunda ikinci ve üçüncü sırayı Eskişehirspor ve Altay'ın almasıyla ilk üçte ilk defa iki Anadolu takımı birden yer almıştı.[20]

1970'ler ve 1980'ler

[değiştir | kaynağı değiştir]

1960'ların sonunda 1. Lig'e yükselmeye başlayan Anadolu kulüpleri, 1970'lerde de bu yükselişleri devam ettirdi. 1970-71 sezonunda Boluspor, 1971-72 sezonunda Adanaspor ve Giresunspor, 1973-74 sezonunda Kayserispor (günümüzdeki adı Kayseri Erciyesspor), 1974-75 sezonunda Trabzonspor ve Zonguldakspor (günümüzdeki adı Fenerspor), 1975-76 sezonunda Orduspor ve Balıkesirspor, 1977-78 sezonunda Diyarbakırspor, 1978-79 sezonunda Kırıkkalespor, 1979-80 sezonunda Gaziantepspor ve Rizespor (günümüzdeki adı Çaykur Rizespor), 1980-81 sezonunda Kocaelispor, 1981-82 sezonunda Sakaryaspor, 1982-83 sezonunda Sarıyer ve Antalyaspor, 1983-84 sezonunda Denizlispor, 1984-85 sezonunda Malatyaspor, 1988-89 sezonunda Konyaspor ve Kahramanmaraşspor, 1989-90 sezonunda ise Zeytinburnuspor ilk defa 1. Lig'de mücadele etmişti. 1970-71, 1971-72 ve 1972-73 sezonlarında üst üste üç şampiyonluk yaşayan Galatasaray, ligde üst üste üç şampiyonluk serisi yakalayan ilk takım oldu.[20] Fenerbahçe'nin lider tamamladığı 1973-74 ve 1974-75 sezonlarının ardından gelen 1975-76 sezonunda ilk kez üç İstanbul takımı dışındaki bir takım, bir önceki sezon lige yükselmiş olan Trabzonspor şampiyonluğa ulaştı.[20] Trabzonspor bu unvanını 1976-77 sezonunda da sürdürürken 1977-78 sezonu Fenerbahçe'nin şampiyonluğuyla tamamlanmıştı. Sonraki üç sezon ise Trabzonspor'un üst üste üç şampiyonluğuyla geçildi.

1980-81 sezonunun devam ettiği sırada, Türkiye Kupası'nda şampiyonluğa ulaşan takımın 1. Lig'e katılma hakkı veren bir kanun yürürlüğe girmişti. O sezon Türkiye Kupası şampiyonluğu yaşayan 2. Lig takımlarından Ankaragücü, ligdeki pozisyonundan ötürü 1. Lig'e katılamasa da ilgili kanun gereğince ertesi sezon için 1. Lig'de mücadele etmeye hak kazanmış ve bu sebepten ötürü sezon 17 takımın mücadelesine sahne olmuştu. Beşiktaş'ın şampiyonluk yaşadığı 1981-82 sezonu öncesinde alınan karar doğrultusunda ertesi sezon ligdeki takım sayısı 18'e çıkarıldı. Bu sayıyı yakalamak için ligin son üç sırasındaki takım düşerken 2. Lig'den dört takım yükseldi.[24] 1982-83 sezonunda Fenerbahçe, lig tarihindeki 10. şampiyonluğuna ulaştı ve 10 şampiyonluk elde eden ilk takım oldu. 1983-84 sezonunda Trabzonspor şampiyon olurken 1984-85 sezonunda Beşiktaş ile aynı puana sahip olan Fenerbahçe, gol averajı farkıyla elde edilen ilk lig şampiyonluğunu yaşadı.[20] Aynı sezon, Denizlispor'un Orduspor maçında cezalı futbolcu oynattığı gerekçe gösterilerek bu maç Orduspor'un hükmen galibiyetiyle tescil edilmişti. Ancak bu maça yaptığı itirazın Danıştay tarafından kabul edilmesi üzerine Denizlispor ligden düşürülmedi ve Beşiktaş'ın averaj farkıyla Galatasaray'ı geride bırakarak şampiyon olduğu 1985-86 sezonu 19 takımın katılımıyla gerçekleştirildi.[20][25] Sezon başında son dört sıradaki takımın küme düşürülmesi ve 2. Lig'deki üç grup birincilerinin 1. Lig'e yükselmesi planlansa da;[26] ligi 16. sırada bitiren Bursaspor, Federasyon Kupası şampiyonluğunu kazanması sayesinde ligden düşürülmedi ve Galatasaray'ın şampiyon olduğu 1986-87 sezonunda da lig 19 takımda kaldı.[27]

1986-87 sezonu sonunda ligin son dört sırasındaki takımın ligden düşürülmesi ve 2. Lig'den üç takımın lige dahil olmasıyla birlikte ertesi sezon mücadele edecek takım sayısı 18'e düştü.[28] Ligin başlamasının ardından Kocaelispor'un, önceki sezon oynanan Zonguldakspor-Boluspor maçında şike yapıldığı iddiasıyla mahkemeye başvurması sonrasında alınan karar doğrultusunda lige bir süre ara verildi. Sezona 2. Lig'de başlayan Kocaelispor, mahkeme tarafından verilen kararla, ligin ikinci haftasında 1. Lig'e alındı.[29] Aynı maçla ilgili olarak daha sonradan Bursaspor'un yaptığı başvuru da takım lehine sonuçlandı ve sezona 2. Lig'de başlayan Bursaspor da 1. Lig'de kaldı.[30][31] 1987-88 sezonu öncesinde federasyon tarafından alınan kararla üç puanlı sisteme geçilerek önceki sezonların aksine galip gelen takıma iki yerine üç puan verilmesi kararlaştırıldı.[32][33] 20 takımın katılımıyla gerçekleştirilen 1987-88 sezonu atılan 1032 golle lig tarihinin en gollü sezonu olurken şampiyonluğu Galatasaray kazandı. Sezon sonunda son dört sıradaki takım 2. Lig'e, 2. Lig'deki gruplarını lider tamamlayan üç takımın ise 1. Lig'e yükselmesi sebebiyle 1988-89 sezonunda 19 takım mücadele etti. 20 Ocak 1989 günü Malatyaspor deplasmanına giden Samsunspor otobüsü kaza yaparken kaza sonucunda takımın üç oyuncusu ile teknik direktörü öldü, iki futbolcusu ise kaza sebebiyle kariyerini sonlandırmak durumunda kaldı.[34][35] Kazanın ardından lige devam edemeyen ve kalan maçlarından hükmen 3-0 mağlup ayrılan takım, ligi son sırada tamamlasa da federasyon tarafından sağlanan özel statü ile ligde kaldı.[36][37] Samsunspor'un önünde, ligi son üç sırada tamamlayan takımların ligden düşmesi ve 2. Lig'den de üç takımın lige yükselmesi sonucunda 1989-90 sezonunda 19 takımın katılımıyla gerçekleştirilmesi planlansa da; 1. Lig'e yükselme hakkı kazanan Bursaspor'ın B takımı, bir kulübün iki farklı takımının aynı ligde yer alamaması sebebiyle lige alınmadı ve sezon 18 takımın mücadelesine sahne oldu.[38]

1990'lar ve 2000'ler

[değiştir | kaynağı değiştir]
16 Mart 2008'deki Beşiktaş-Trabzonspor maçı sırasında Beşiktaş ceza sahasında yaşanan bir pozisyon

1989-90 sezonunu Beşiktaş şampiyon olarak tamamlarken sezon sonunda ligin son beş sırasındaki takım 2. Lig'e düşürüldü ve 2. Lig'den üç takım 1. Lig'e yükseltildi. Bu değişiklikle birlikte 1990-91 sezonunda takım sayısı 16'ya indirilmişti.[39][40] Bakırköyspor ve Aydınspor'un 1. Lig'de ilk kez mücadele ettiği 1990-91 sezonunu lider tamamlayan Beşiktaş, üst üste ikinci şampiyonluğuna ulaştı. 1992'de Türkiye Futbol Federasyonunun özerkleşmesi sonrasında yapılan sponsorluk anlaşmaları ve 1996'da uygulamaya konan havuz sistemiyle birlikte 1. Lig takımlarının naklen yayınları gelire çevrilmesiyle bütçeleri arttı.[41][42] 1992-93 sezonunda ligi Beşiktaş ile aynı puanda tamamlamasına rağmen averaj farkıyla şampiyon olan Galatasaray, 1993-94 sezonunda da bu unvanını sürdürdü.[20] Diğer taraftan 1993-94 sezonunda Kardemir Karabükspor ilk kez 1. Lig'de yer almıştı. Aynı sezon üç takımın ligden düşüp 2. Lig'den beş takımın yükselmesiyle 1994-95 sezonunda takım sayısı 18'e çıkarıldı.[43]

Petrol Ofisi ile Vanspor'un ilk defa 1. Lig'de mücadele ettiği 1994-95 sezonunu Beşiktaş, iki sezonluk aranın ardından şampiyon olarak tamamladı. Takip eden sezonda Fenerbahçe, 1990'lardaki tek şampiyonluğunu elde etti.[20] 1996-97 sezonunda Çanakkale Dardanelspor, 1998-99 sezonunda ise Erzurumspor ilk 1. Lig deneyimini yaşadı. 1996-97 sezonundan 1999-00 sezonuna kadarki dört sezonluk süreçte Galatasaray, üst üste dört şampiyonluk yaşayarak lig tarihinin en uzun şampiyonluk serisini yakaladı. Öte yandan 1999-00 sezonu öncesinde Telsim ile Türkiye Futbol Federasyonu arasında imzalanan anlaşma neticesinde ligin adı Telsim Türkiye 1. Ligi olsa da,[44][45] lige sponsor adı verilmesi kanunlara aykırı bulunarak sezon başlamadan önce sponsorsuz isme dönülmüştü.[46] 2000-01 sezonu öncesinde getirilen uygulamayla takımlara, lig tarihinde yaşadığı her beş şampiyonluk için formalarındaki logosunun üstünde bir yıldız taşıma hakkı verildi.[47] Yimpaş Yozgatspor ile Siirtspor'un ilk kez 1. Lig'de yer aldığı 2000-01 sezonunda Fenerbahçe şampiyonluğa ulaştı. 2001-02 sezonunda ligin adı Süper Lig olarak değiştirilirken Galatasaray şampiyon olan takım oldu.

23 Kasım 2008'deki Beşiktaş-Eskişehirspor maçından bir görünüm

2002-03 sezonunda Beşiktaş şampiyon olurken Akçaabat Sebatspor'un ilk kez Süper Lig'de mücadele ettiği 2003-04 sezonu ile Erciyesspor (günümüzdeki adı Kayserispor) ve Büyükşehir Belediye Ankaraspor'un (daha sonraki adı Ankaraspor) ilk katılımını gerçekleştirdiği 2004-05 sezonunda Fenerbahçe üst üste iki şampiyonluk yaşadı. Öte yandan 2004-05 sezonunda 1. Lig'de mücadele eden Erciyesspor, tarihinde ilk kez Süper Lig'e yükselme hakkı kazanmıştı. Aynı sezon 1. Lig'de mücadele eden Kayserispor'un Süper Lig'e yükselememesinin ardından iki kulübün karşılıklı olarak isim ve logo değişikliğine gitmesi sonucunda Kayserispor adını alan Erciyesspor, böylece ilk Süper Lig deneyimini yaşadı. Sivasspor ve Manisaspor'un Süper Lig'de ilk kez yer aldığı 2005-06 sezonunun son haftasına Fenerbahçe, ikili averaj avantajıyla kendiyle aynı puana sahip Galatasaray'ın önünde lider olarak girdi. Fenerbahçe'nin son haftadaki Denizlispor deplasmanında rakibiyle berabere kalması ve Galatasaray'ın evinde Kayserispor'u yenmesi sebebiyle Galatasaray sezon sonunda şampiyonluğa ulaşan taraf oldu. Sonraki iki sezon sırasıyla Fenerbahçe ve Galatasaray'ın şampiyonluklarıyla sona ererken 2007-08 sezonunda Gençlerbirliği OFTAŞ (günümüzdeki adı Hacettepe) ve İstanbul Büyükşehir Belediyespor (günümüzdeki adı İstanbul Başakşehir) ilk kez Süper Lig deneyimi yaşamıştı. Beşiktaş'ın kazandığı 2008-09 sezonunu takip eden 2009-10 sezonunda Ankaraspor, Ankaragücü ile arasında ilişkinin "kamuoyunun ligin dürüstlüğüne ilişkin algısını zedeleyecek nitelikte olması" nedeniyle küme düşürüldü ve tüm maçlarından hükmen 3-0'lık mağlubiyetle ayrılmış olarak kabul edildi.[48] Sezonun son haftasına lider giren Fenerbahçe, son maçta Trabzonspor ile berabere kalarak puan kaybı yaşadı. Eş zamanlı olarak oynanan maçta Beşiktaş'ı yenen ikinci sıradaki Bursaspor, bu galibiyetle birlikte birinci sıraya yükseldi ve lig tarihinde şampiyonluk yaşayan beşinci takım oldu.

2010'lar ve günümüz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bucaspor'un ilk Süper Lig deneyimini yaşadığı 2010-11 sezonunda ligi Trabzonspor ile eşit puanda tamamlayan Fenerbahçe, ikili averajda rakibine üstünlük sağladığından ligi şampiyon olarak tamamladı.[20] Sezonun sona ermesinin ardından Temmuz 2011'de, bu sezon ile ilgili ligdeki bazı maçlarda şike yapıldığı gerekçesiyle dava açılmıştı. Bir sonraki sezon ligde "Süper Final" adı verilen play off sistemi uygulandı ve normal sezonu ilk dört sırada tamamlayan takımın kazandığı puanlar ikiye bölünerek çift devreli lig usulüne göre karşılaştıkları yeni bir grup oluşturdu.[20] Yapılan karşılaşmalar sonunda Galatasaray sezonu şampiyon olarak tamamladı. Akhisar Belediyespor'un ilk kez Süper Lig'de yer aldığı 2012-13 sezonunda play off sistemi kaldırılarak eski düzene dönüldü.[20] Galatasaray'ın üst üste ikinci şampiyonluğunu kazandığı sezonun ardından oynanan 2013-14 sezonunda şampiyonluğu elde eden takım Fenerbahçe oldu. Ligin son sezonu olan 2014-15 sezonunda 20. şampiyonluğuna ulaşan Galatasaray, armasının üstünde dördüncü yıldız taşıma hakkını alan ilk takım oldu. 2015-16 sezonu sonunda ligin 33. haftasında Osmanlıspor'u mağlup eden Beşiktaş, ligin bitimine bir hafta kala şampiyonluğunu ilan etti. 2016-17 sezonu başında Alanyaspor, tarihinde ilk kez Süper Lig'de mücadele etmeye hak kazandı. Sezon sonunda Beşiktaş, lig tarihindeki 15. şampiyonluğuna ulaştı ve armasının üzerinde üçüncü yıldızı taşımaya hak kazandı.[49]

2017-18 sezonunda Yeni Malatyaspor, tarihinde ilk kez Süper Lig'de mücadele etti. Sezon, son haftaya kadar Galatasaray, Fenerbahçe ve İstanbul Başakşehir arasındaki şampiyonluk mücadelesine sahne oldu. Son haftaya lider giren Galatasaray, oynanan maçlar sonunda şampiyonluğunu elde etti. 2018-19 sezonunda BB Erzurumspor, tarihinde ilk kez Süper Lig'de yer almaya hak kazandı.[50] 2018-19 sezonu sonunda ligin 33. haftasında İstanbul Başakşehir takımını mağlup eden Galatasaray, ligin bitimine bir hafta kala şampiyonluğunu ilan etti.[51]

2019-20 sezonu devam ederken, COVID-19 pandemisi nedeniyle 12 Mart 2020 tarihi itibarıyla, sezon sonuna kadar maçların seyircisiz oynanmasına karar verildi.[52] 18 Mart 2020'de ise pandemi nedeniyle ligin, henüz belirlenmemiş bir tarihe kadar ertelendiği açıklanırken 12 Haziran 2020'de lig maçlarına devam edildi. Sezon sonunda İstanbul Başakşehir, tarihinde ilk kez sezonu şampiyon olarak tamamladı.[53] Ertesi sezon Hatayspor, tarihinde ilk kez Süper Lig'de yer aldı.[54] 29 Temmuz 2020 tarihinde yapılan açıklamaya göre 2019-20 sezonunda küme düşme kaldırıldı ve ligde mücadele eden takım sayısı 21'e yükseltildi.[55] 2020-21 sezonu sonunda ligin 42. haftasında Göztepe'yi mağlup eden Beşiktaş, lig tarihindeki 16. şampiyonluğuna ulaştı ve ligde mücadele eden takım sayısı 20'ye düştü. 2021-22 sezonunda Trabzonspor, 38 yıl aradan sonra ligi şampiyon olarak tamamladı. 2022-23 sezonunda Ümraniyespor, tarihinde ilk kez Süper Lig'de mücadele etme hakkı kazandı ve ligde mücadele eden takım sayısı 19'a indi.

2023 Kahramanmaraş depremlerinden dolayı Gaziantep FK ve Hatayspor ligden çekilmiştir. Ligden çekilen takımların gelecek sezon Süper Lig'de yer alacağı açıklandı.[56] Galatasaray, ligin bitimine 2 hafta kala şampiyonluğunu ilan ederken ligden düşen takım sayısının ikiye indirilmesiyle birlikte 2023-24 sezonunda takım sayısı 20'ye çıktı. Pendikspor ise tarihinde ilk kez Süper Lig'de yer almaya hak kazanmıştır. 2023-2024 sezonunda ligin son haftasında Galatasaray, Konyaspor'u 3-1 mağlup ederek üst üste ikinci şampiyonluğunu kazandı. 2024-25 sezonunda Eyüpspor ve Bodrum FK, tarihinde ilk kez Süper Lig'de mücadele etme hakkı kazandı.

Lig yapısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lig düzeni

[değiştir | kaynağı değiştir]
6 Kasım 2011'deki Gençlerbirliği-Beşiktaş maçı öncesindeki İstiklâl Marşı okunma anı

20 takımdan oluşan Süper Lig'deki bir sezon Ağustos ayında başlar ve Mayıs ayında sona erer. Takımların her biri, sezon boyunca her bir rakibiyle ikişer kez karşılaşır. Bu maçların bir tanesini kendi sahasında, diğerini ise rakibinin sahasında oynar. Böylelikle bir sezon sonunda her bir takım 38 maç yaparken toplamda 380 maç gerçekleştirilir. Bir tarafın galibiyetiyle sona eren maçlarda kazanan takım üç puan alırken kaybeden takıma puan verilmez. Eğer maç beraberlikle sonuçlanmışsa iki takım da birer puan kazanır. Sezon sonunda takımlar aldıkları bu puanlara göre sıralanırlar. Puan eşitliği durumunda önce eşitliğin yaşandığı takımlar arasında oynanan maçlarda elde edilen puan üstünlüğüne bakılır. Eşitliğin devam etmesi hâlinde sırasıyla aralarında yapılan maçlardaki gol üstünlüğü, ligde elde ettikleri genel averaj, ligde attıkları gol sayısı ve hükmen mağlubiyet sayısı göz önünde bulundurulur. Tüm bu şartlara rağmen eşitlik bozulmuyorsa, ilgili takımlar arasında tek maçlı eleme usulüyle yapılacak bir müsabaka neticesinde kazanan takım üstün sayılarak nihai sonuç alınır. Maçlar sonunda ilk sırayı alan takım lig şampiyonu olur. Ligi son 4 sırada bitiren takım ertesi sezon mücadele etmek üzere 1. Lig'e düşerken 1. Lig'deki son sezonda mücadele eden 3 takım Süper Lig'e katılır.[57]

Ligdeki maçlar Türkiye Futbol Federasyonunun belirlediği saatlerde başlar. Süper Lig müsabakaları bir orta, iki yardımcı ve bir dördüncü hakemle birlikte toplam dört hakem tarafından yönetilir.[kaynak belirtilmeli] Her maç öncesi İstiklâl Marşı söylenir ve marşın okunmasının öncesinde -varsa- saygı duruşu yapılır.[57]

2018-2019 sezonundan bu yana Spor Toto Süper Lig müsabakalarında, Futbol Oyun Kuralları ve bu kurallara dahil edilen VAR Protokolüne uygun olarak çevrimiçi Video Yardımcı Hakem Sistemi kullanılır.[58] 2023-24 sezonunun 20. haftasından itibaren, yarı otomatik ofsayt sistemi de kullanılır.[59]

Futbolcu uygunluğu

[değiştir | kaynağı değiştir]

2015-16 sezonundan itibaren kulüplerin istediği sayıda futbolcuyla profesyonel sözleşme imzalayabileceği ve tescil ettirebileceği; ancak en fazla 28 kişinin yer alabileceği A takım kadrosunda yer alacak en az 14 oyuncunun Türkiye millî futbol takımında oynama uygunluğuna sahip olması gerekecektir. 28 kişilik kadronun en fazla üç oyuncusunun kaleci olması ve bu kalecilerin en az birinin Türkiye millî futbol takımında oynama uygunluğuna sahip olması zorunlu olacaktır. Bu 14 futbolcudan en az 2'sinin 15. doğum gününe denk gelen sezon ile 21. doğum gününe denk gelen sezonlarda kesintili veya kesintisiz, en az 3 sezon veya 36 ay kendi kulübünde tescilli olması gerekecektir. 21 yaş altı takımında yerli statüsünde oynayan futbolcular ise sezon başında 28 kişilik kadroda olmasına gerek kalmadan A takımın maç kadrosuna alınabilecektir. Takımların 18 kişilik maç kadrosunda ise teki kaleci olmak kaydıyla Türkiye millî futbol takımında oynamaya uygun en az 7 futbolcu yer alacak ve takımlar yerli kaleciyi kadroya almadığı takdirde sahaya 17 kişilik kadroyla çıkacaktır. 2015-16 sezonuyla birlikte uygulanacak teşvik sistemiyle birlikte ise kadroda bulundurulma zorunluluğu olmayan her Türkiye millî futbol takımında oynama uygunluğuna sahip futbolcu için takımlara belli miktarlarda para ödenecektir.[60][61]

2022-23 sezonu için TFF tarafından açıklanan yabancı sınırlandırmasına göre her takım müsabakalarda ilk 11'de en fazla 8 ve maç kadrosunda en fazla 14 yabancı oyuncu bulundurabilecektir. Bunun yanı sıra 21 yaş ve altında olup ülkesinin millî takımlarında en az 10 maça çıkmış yabancı uyruklu oyunculardan da en fazla 3 tanesi bu yabancı kısıtlamasından muaf tutularak müsabaka kadrolarında yer alabilecektir.

UEFA turnuvalarına katılabilme

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: UEFA ülkeler sıralaması
1960 yılından itibaren Türkiye'nin UEFA'daki sırası
1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969
18 azalış 19 azalış 20 artış 19 artış 15 azalış 18 azalış 19 azalış 21 Sabit 21 azalış 22
1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979
artış 18 azalış 19 artış 17 azalış 18 azalış 19 azalış 23 Sabit 23 Sabit 23 artış 22 azalış 23
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989
azalış 25 Sabit 25 azalış 28 artış 27 artış 26 azalış 27 artış 26 artış 24 azalış 26 artış 24
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Sabit 24 artış 23 artış 18 artış 13 artış 12 artış 10 azalış 11 artış 8 azalış 14 Sabit 14
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
artış 11 artış 7 azalış 8 azalış 10 Sabit 10 azalış 11 azalış 15 artış 14 artış11 Sabit 11
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Sabit 11 artış 10 azalış 11 artış 10 azalış 11 azalış 12 artış 11 artış 10 Sabit 10 Sabit 10
2020 2021 2022 2023 2024
azalış 11 azalış 13 azalış 20 artış 12 artış 9

Sezon sonunda ligde belli sıraları alan takımlar, UEFA'nın organize ettiği UEFA Şampiyonlar Ligi, UEFA Avrupa Ligi veya UEFA Konferans Ligi organizasyonlarından birine katılır. UEFA kurallarına göre, bir ülkenin belli bir sezonda kaç takım göndereceği ve bu takımların hangi aşamalardan kupa mücadelesine başlayacağı, o ülkenin önceki sezonlarda topladığı UEFA ülke puanlarına göre hesaplanır.

Türkiye, UEFA organizasyonlarına ilk defa 1956-57 sezonunda, lig kurulmadan önce takım gönderdi. Ligin kurulmasının ardından şampiyon olan takımlar Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'na (günümüzdeki adı UEFA Şampiyonlar Ligi) katılmaktaydı. 1962-63 sezonunda, uluslararası bir ticaret fuarına ev sahipliği yapan takımların katılıma açık olan Fuar Şehirleri Kupası'na Türkiye'den ilk katılım gerçekleşti. 1970-71 sezonuna kadar gerçekleştirilen organizasyona, ligde en iyi dereceyi elde eden fuar şehri takımı katılmaktaydı. 1971-72 sezonunda ilk kez düzenlenen UEFA Kupası'na (günümüzdeki adı UEFA Avrupa Ligi) aynı sezon ligden ilk katılım gerçekleşti. Türkiye Kupası şampiyonu veya ikincisi olarak UEFA Kupa Galipleri Kupası'na katılmayan hak kazanan takım aynı zamanda UEFA Kupası'na katılmaya da hak kazanmışsa, önceliği UEFA Kupa Galipleri Kupası almaktaydı. Trabzonspor, bir önceki sezon mücadele ettiği Şampiyon Kulüpler Kupası'nda oynadığı bir maç sırasında sahada çıkan olaylar sebebiyle UEFA turnuvalarından üç yıl men edildiğinden (daha sonra bu karar bir yıla indirildi)[62] 1978-79 sezonunda katılmaya hak kazandığı Şampiyon Kulüpler Kupası'na katılamadı ve UEFA etkinliklerinden men edilen ilk Türk takımı oldu.[63]

1995-96 sezonunda kontrolü UEFA'ya geçen UEFA Intertoto Kupası'na aynı sezon ilk kez takım gönderildi. 1997-98 sezonunda ilk kez UEFA Şampiyonlar Ligi'ne iki takım gönderildi. Kupa Galipleri Kupası'nın 1998-99 sezonuyla birlikte kaldırılması sonrasında, Türkiye Kupası şampiyonu ligdeki pozisyonundan bağımsız olarak UEFA Kupası'na katılım hakkı kazanmaya başladı. Türkiye Kupası şampiyonu ligdeki pozisyonu gereğince UEFA Şampiyonlar Ligi veya UEFA Kupası'na katılma hakkı kazanmışsa, kupa finalisti UEFA Kupası'na gidiyor; finalist de ligdeki pozisyonu gereğince bu organizasyonlara katılma şansı elde etmişse, UEFA turnuvalarına katılma hakkı alamayıp da ligi en üst sırada tamamlayan takım UEFA Kupası'na gönderiliyordu. 2002-03 sezonunda ilk kez UEFA Kupası'na dört takım birden gönderildi. 2011-12 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi'nde mücadele etmeye hak kazanan Fenerbahçe, 2010-11 sezonundaki şike soruşturması sebebiyle Türkiye Futbol Federasyonu tarafından UEFA turnuvalarına gönderilmedi.[64] 2013-14 sezonunda, aynı şike soruşturması sebebiyle UEFA tarafından alınan karar doğrultusunda Fenerbahçe iki, Beşiktaş ise bir sezon boyunca UEFA turnuvalarından men edildi. Bu sebepten ötürü Fenerbahçe, UEFA turnuvalarına katılmaya hak kazandığı 2013-14 ve 2014-15 sezonlarında, Beşiktaş ise katılmaya hak kazandığı 2013-14 sezonunda UEFA turnuvalarından men edildi.[65][66]

Ligin 2023-24 sezonu sonundaki UEFA'daki konumu şu şekildedir:

2024
sıra 		2023
sıra 		Fark Federasyon (lig) Katsayısı
6 6 Sabit Hollanda Hollanda (Eredivisie) 61,300
7 7 Sabit Portekiz Portekiz (Primeira Liga) 56,316
8 8 Sabit Belçika Belçika (Pro League) 48,800
9 12 artış 3 Türkiye Türkiye (Süper Lig) 38,600
10 15 artış 5 Çekya Çekya (1. liga) 36,050
11 9 azalış 2 İskoçya İskoçya (Scottish Premiership) 36,050
12 13 artış 1 İsviçre İsviçre (Super League (İsviçre)) 32,975

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ligi şampiyon olarak tamamlayan takıma, Türkiye Futbol Federasyonu tarafından tasarlanan bir şampiyonluk kupası verilir. Şampiyon olan takımın futbolcuları, teknik heyeti ve yöneticilerine ise bu başarılarını simgeleyen toplam 75 adet madalya takdim edilir.[57]

  • 1983-84 sezonunda Trabzonspor'un lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
    1983-84 sezonunda Trabzonspor'un lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
  • 2002-03 sezonunda Beşiktaş'ın lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
    2002-03 sezonunda Beşiktaş'ın lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
  • 2010-11 sezonunda Fenerbahçe'nin lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
    2010-11 sezonunda Fenerbahçe'nin lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
  • 2014-15 sezonunda Galatasaray'ın lig şampiyonu olarak kazandığı kupa
    2014-15 sezonunda Galatasaray'ın lig şampiyonu olarak kazandığı kupa

Sponsorluk

[değiştir | kaynağı değiştir]
Turkcell'in isim sponsorluğu döneminde (2005-2010) kullanılan logo
Spor Toto'nun isim sponsorluğu döneminde (2010-2023) kullanılan logo
Trendyol'un isim sponsorluğu döneminde (2023-2024) kullanılan ilk logo

Süper Lig'in isim sponsorluğuna dair ilk girişim 1999-00 sezonu öncesinde Telsim ile Türkiye Futbol Federasyonu arasında imzalanan anlaşma neticesinde gerçekleştirildi ve ligin adı Telsim Türkiye 1. Ligi oldu.[44][45] Ancak lige sponsor adı verilmesi kanunlara aykırı bulunarak sezon başlamadan önce sponsorsuz isme dönüldü.[46] Turkcell, ligin isim hakkının satışını elinde bulunduran ligin yayıncı kuruluşu Digiturk ile 2005 yılında yaptığı anlaşmayla ligin isim sponsoru oldu ve lig Turkcell Süper Lig olarak anılmaya başlandı.[67][68] 2010-11 sezonuna kadar yapılan anlaşma için Turkcell, sezon başına Digiturk'e 10 milyon dolar ödemekteydi.[68] Öte yandan bu dönemde lig için ilk kez bir logo kullanılmıştı. 2010-11 sezonu öncesinde lig adı için yeni bir ihale isteyen Digiturk ile Turkcell arasındaki anlaşma iptal edilerek isim hakları 125 milyon dolar karşılığında beş sezonluğuna Spor Toto'ya verildi.[68] Aralık 2015'te bu sözleşme, 1+1 yıllığına uzatıldı.[69] 2016-17 sezonu için de sözleşme devam ettirildi.[70] 2017-18 sezonunun ilk yarısında ligin isim sponsoru bulunmazken, ikinci yarısının başında Spor Toto ile imzalanan anlaşma gereğince sezonun geri kalanı ile 2018-19 sezonunun tamamında ligin isim sponsoru Spor Toto oldu.[71] 2020-21 sezonu devam ederken, Şubat 2021 itibarıyla Spor Toto ile bir kez daha, sezon sonuna kadar sürecek bir isim sponsorluğu konusunda anlaşıldı.[72] 2023-2024 sezonu öncesinde ise Türkiye Futbol Federasyonu ile Trendyol arasında Süper Lig ve 1. Lig'in ön adı için sponsorluk anlaşması imzalandı.[73][74]

Lige isim sponsoru olan firmalar ve bu dönemlerde kullandığı isimler şu şekildedir:

  • 2005-2010: Turkcell (Turkcell Süper Lig)
  • 2010-2017, 2018-2019, 2021-2023: Spor Toto (Spor Toto Süper Lig)
  • 2023- Trendyol (Trendyol Süper Lig)

Lig adı için sponsor olan Turkcell ile federasyon arasında yapılan anlaşma sonrasında 2008-09 ve 2009-10 sezonlarında Turkcell Fair Play Ligi adlı uygulama gerçekleştirildi. Uygulamaya göre her takım; aldığı sarı kart, kırmızı kart, saha kapatma, seyircisiz oynama ve hak mahrumiyeti cezaları karşılığında belirli ceza puanları aldı. Sezon sonunda en az puan toplayarak en üst sıraya yerleşen üç takım sırasıyla 500 bin dolar, 300 bin dolar ve 200 bin dolar ile ödüllendirilirdi.[75] 2008-09 sezonunda ilk üç sırayı sırasıyla Gaziantepspor, Trabzonspor ve Denizlispor alırken[76] 2009-10 sezonunda ilk üç sırada Bursaspor, Gençlerbirliği ve Gaziantepspor yer aldı.[77]

Sponsor adlarının yanı sıra, 2014-15 sezonuyla birlikte Süper Lig sezonlarına Türkiye Futbol Federasyonu tarafından, Türk futbolunun ölmüş bazı kişilerinin isimleri verilmeye başlandı. Bu kapsamda verilen isimler şu şekildedir:

Sezonlara göre daha önceleri ligde oynanan maçlarda ev sahibi takımların belirlediği toplar kullanılmaktaydı.[78] 2005 Mayıs'ında Nike ile Türkiye Futbol Federasyonu arasında imzalanan anlaşma sonrasında ligde kullanılan toplar Nike tarafından sağlanmaya başlandı.[79] 2005-06 sezonunda Total 90 Aerow ile karlı havalar için tasarlanan Total 90 Aerow Hi-Vis,[78][79] 2006-07 ve 2007-08 sezonlarında Total 90 Aerow II,[80][81] 2008-09 Total 90 Omni (2009-10 sezonunda, kış maçları için tasarlanan Total 90 Omni Hi-Vis de kullanıldı),[82][83] 2010-11 sezonunda Total 90 Tracer PL,[84] 2011-12 sezonunda Total 90 Seitiro,[85] 2012-13 sezonunda Maxim,[86] 2013-14 sezonunda Incyte,[87] 2014-15 sezonunda Incyte II,[88] 2015-16 sezonunda Ordem 3,[89] 2016-17 sezonunda Ordem 4,[90] 2017-18 sezonunda Ordem 5, 2018-19 ve 2019-20 sezonlarında Merlin kullanıldı. 2020-21 sezonu öncesinde ise Türkiye Futbol Federasyonunun Adidas ile anlaşması sonucunda Uniforia, 2021-22 sezonunda Adidas Conext 21 Pro, 2022-23 sezonunda Puma Orbita 1 TB FQP kullanıldı. 2023-24 sezonunda ise yine Puma ile yapılan anlaşma sonucunda ülkedeki profesyonel futbol liglerine özel olarak tasarlanan Puma Orbita 5 kullanıldı.[91]

Medya ilişkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Televizyon yayınları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Süper Lig'in yayın hakları
22 Nisan 2012'de, Türk Telekom Stadyumu'nda Galatasaray ile Fenerbahçe arasında oynanan Süper Final maçı öncesi gerçekleştirilen tören

Lig tarihinde canlı olarak yayımlanan ilk maç, 3 Ekim 1971 tarihinde İzmir'deki Alsancak Stadyumu'nda oynanan ve dönem itibarıyla ülkedeki tek televizyon kanalı olan TRT'de yayımlanan Karşıyaka-İstanbulspor maçıydı.[92] Daha sonraki dönemlerde de her maç için ayrı ayrı kulüplerle yapılan anlaşmalar sonucunda bazı maçlar TRT tarafından canlı olarak yayımlanmaktaydı.[92] 1990 yılında Almanya üzerinden Türkiye'ye yayın yapmaya başlayan Star 1 kanalı, 1. Lig'de yer alan 14 kulüp ile 27 Şubat 1990 tarihinde yaptığı anlaşmayla bu takımların 1990-91 sezonundan itibaren lig, kupa ve Avrupa kupası maçlarını canlı ve banttan yayımlama hakkına üç sezonluğuna sahip oldu.[93][94][95] Yapılan bu anlaşmayla her bir kulübe yıllık telif hakkı olarak 85.000 dolar, yayımlanan her maç içinse dört büyük kulübe 80.000 dolar, kalan kulüplere ise 62.500 dolar verilmesi kararlaştırıldı.[93][94][96] Gençlik ve Spor Müdürlüğü ile yapılan görüşme sonrasında Star 1 yayın ekibinin maçlar sırasında stadyuma girmesi için izin alındı ve maç başına ilgili kuruma %8'lik pay verilmesi konusunda anlaşıldı.[97] Ancak bir süre sonra TRT, ligde mücadele eden dört büyükler dışındaki 12 kulüple maç yayını konusunda kesin anlaşmaya vardı.[98] Yaşanan bu gelişmeler sonrasında 1990-91 ve 1991-92 sezonlarında Star 1'de yalnızca dört büyüklerin yer aldığı maçlar, TRT'de ise diğer kulüplerin bazı maçları ile dört büyüklerin oynadığı bazı maçlar yayımlandı.[99]

1992-93 sezonu öncesinde farklı kulüpler, iç sahalarındaki maçları yayımlamak için farklı kanallarla anlaştı. Show TV, 15 milyar lira karşılığında üç yıllığına Galatasaray ve Fenerbahçe ile, İnterStar ise maç başına 85.000 dolar karşılığında beş yıllığına Beşiktaş ve 12 milyar lira karşılığında üç yıllığına Trabzonspor ile anlaştı.[100][101] İnterStar, daha sonradan federasyon ile yaptığı üç yıllık anlaşmayla kalan 12 kulübün oynadığı maçların yayımlanma hakkını da satın aldı. Anlaşmaya göre İnterStar, ilk üç yıl için sırasıyla 1 milyar 800 milyon lira, 300 bin dolar ve 325 bin dolar ödeyecekti.[102] 1993-94 sezonu öncesinde Fenerbahçe ile Show TV arasındaki anlaşma 1995 yılına kadar uzatılırken[103][104] Galatasaray Show TV ile 3 milyon 900 bin dolar karşılığında bir yıllık anlaşma yaptı.[105] Yayın hakları konusunda Beşiktaş Show TV ile; Trabzonspor, Bursaspor ve Kocaelispor atv ile, Ankaragücü ve Karşıyaka ise Kanal 6 ile anlaştı.[106] 1994-95 sezonunda lig maçları atv ve Cine5'te, 1995-96 sezonunda ise atv, Kanal D ve Cine5 yayımlanmaktaydı.

Bir dönem Beşiktaş'ın iç saha maçlarına ev sahipliği yapan BJK İnönü Stadyumu'nda oynanan bir maç öncesinde, Türkiye'de yaşanan terör eylemlerini protesto amacıyla taraftarlar tarafından yapılan "81 ile 81 bayrak" adlı eylem, 11 Ağustos 2006

1996-97 sezonu öncesinde, ligdeki maçların yayın hakları için yapılan ihaleden elde edilen gelirin ligdeki kulüplerin belli oranlarda paylaştırılmasını öngören havuz sistemi devreye girdi.[107] Yayın hakları konusunda yapılan ihaleye katılan tek kanal olan Cine5; 1996-97 sezonu için 40, 1997-98 sezonu için 45, 1998-99 sezonu için ise 55 milyon dolarlık teklif vererek ligdeki tüm takımların oynadığı maçların yayın hakkına üç sezon boyunca sahip oldu.[108][109][110] Bu gelişme sonrasında lig maçları şifreli olarak yayımlanmaya başladı.[111][112] 1999-00 sezonu öncesinde yapılan ihalede 120 milyon 500 bin dolarlık teklifle yayın hakları, iki sezon boyunca Teleon'a geçti.[113][114] Kanalın ödemeye dair sorumluluklarını yerine getirememesi gerekçesiyle 2000-01 sezonunun devre arasında kanalın yayın sözleşmesi federasyon tarafından feshedildi.[115] Devre arasında yapılan ihaleyi yıllık 165 milyon dolarlık teklifiyle kazanan Atlas Yayıncılık ve Dijital Platform AŞ, 3,5 sezon boyunca lig maçlarını yayımlama hakkını elde etti. İhale sonrasında maçlar Digiturk platformundaki Lig TV'de yayımlanmaya başladı.[116][117] 2004-05 sezonu öncesindeki ihaleyi yıllık 135 trilyon 950 milyar lira vererek dört sezonluğuna alan Lig TV,[118][119] daha sonradan yapılan eklemeler sonucunda yayın hakkını 2009-10 sezonu sonuna kadar uzattı.[120] Öte yandan 2004-05 sezonunda TRT ile Digiturk arasında yapılan anlaşmayla söz konusu sezon boyunca Üç Büyükler'in maçları dışında haftada bir maçın TRT tarafından canlı olarak Digiturk'ün canlı olarak yayımladığı maçların ise bitiminden 48 saat sonra tekrarının yayımlanmasına izin verildi.[121]

2010 Ocak'ında yayın hakları konusunda A, B ve C olmak üzere üç farklı sınıf için ihale yapıldı. A paketi ligin isim hakkını pazarlama, haftada en az dört lig maçı canlı olarak yayımlama, tüm maçların çekimini yapma ve bu yayınları uluslararası kuruluşlara pazarlama; B paketi lig maçlarının geniş özeti ile üç dakikalık haber amaçlı görüntülerini başka kuruluşlara satma; C paketi ise gol görüntülerinin cep telefonlarından izlenmesini içeren mobil yayın hakkını kapsamaktaydı. A paketini 321 milyon dolarla Digiturk, B paketini 40 milyon 210 bin dolarla TRT, C paketini ise 13 milyon 500 bin dolarla Türk Telekom aldı.[122] Bu sonuçla ligdeki maçların yayın hakkı 2013-14 sezonu sonuna kadar Digiturk'te oldu.[123][124] İhale sonrasında yapılan sözleşmedeki uzatma hakkını da kullanan kurum, 2014-15 sezonunda da lig maçlarını yayımladı.[122]

2015-16 ve 2016-17 sezonlarının yayın hakkı, herhangi bir ihale açılmadan Türkiye Futbol Federasyonu ile yapılan anlaşma sonrasında Digiturk'te kaldı. Rekabet Kurumu ayrıca, Digiturk ile anlaşma yapmaları halinde diğer dijital platformlardan da lig maçlarının izlenebileceği yönünde karar verdi.[125]

4 Haziran 2015 tarihinde Türkiye Futbol Federasyonu ile Kulüpler Birliği Vakfı arasında imzalanan anlaşma ile Süper Lig AŞ'nin kurulmasının resmi imzası atılmış oldu. Bu anlaşma uyarınca 2017 yılında yayın ihalesi kanunda yapılacak değişiklikten sonra Kulüpler Birliği Vakfı tarafından gerçekleştirilecektir.[126] Eylül 2015'te TRT ile Turkuvaz Medya Grubu arasında maç özetlerinin, TRT'de yayımlanmasından 15 dakika sonra a Haber ve a Spor'da yayımlanması konusunda anlaşma sağlandı.[127] Ekim 2016'da, 2016-17 sezonu için ligin özet görüntülerinin yayın haklarını TRT satın aldı.[128] Yine aynı ay içerisinde TRT ile NTV arasında yapılan anlaşmayla birlikte maç özetleri NTV ve NTV Spor'da da yayımlanmaya başladı.[129] 21 Kasım 2016'da, 2017-18 sezonundan itibaren beş sezon boyunca Süper Lig ve 1. Lig yayın haklarının devri için ihale gerçekleştirildi. İhale sonucunda Digiturk; Süper Lig maçlarının tamamının canlı yayımlama, bu yayınları uluslararası kuruluşlara pazarlama, görüntülerin mobil yayın haklarına, verdiği $500 milyon+KDV'lik teklifiyle sahip oldu.[130]

Radyo yayınları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ligdeki maçların canlı anlatımı TRT radyoları tarafından gerçekleştirilirken Star 1, 1990-91 sezonu başında ligdeki 11 kulüple yaptığı anlaşmayla takım maçlarının televizyon yayını haklarının yanında radyo yayını haklarını da almıştı.[96] Bu dönemden sonra lig maçları farklı radyolar tarafından, ihale yapılmaksızın yayımlandı. İlk kez 2007-08 sezonu öncesinde yapılan radyolarda canlı maç yayını ihalesini, 3,5 milyon dolarlık teklifle Alem FM-Lig Radyo ortaklığı kazandı.[131][132] 2009-10 sezonu başındaki ihaleyi 2,5 milyon dolarlık teklifle kazanan TRT, 2011-12 sezonu sonuna kadar ligdeki maçların radyo yayın hakkına sahip oldu.[133] Öte yandan yayın hakkını elinde bulunduran TRT, üç sezon boyunca bazı maçların yayınını NTV Radyo'ya vermişti.[134] 2012-13 sezonunda açılan ihaleye teklif gelmemesi sebebiyle ilk 9 hafta boyunca radyodan maç yayını yapılmazken daha sonradan federasyon ile TRT arasında yapılan anlaşma sonrasında TRT Radyo 1 üzerinden maç yayınlarına başlandı.[135]

Takımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Süper Lig'in 2024-25 sezonunda yer alan 19 takım şu şekildedir:

Takım 2023-24 sezonundaki
pozisyonu 		Ligdeki
ilk sezonu 		Ligdeki
sezon sayısı 		Ne zamandır
ligde?
Adana Demirspor 12. 1960-61 21 2021-22
Alanyaspor[a] 8. 2016-17 8 2016-17
Antalyaspor 10. 1982-83 29 2015-16
Beşiktaş[a][b] 6. 1959 67 1959
Bodrum[a] Play-off kazananı (1. Lig'de) 2024-25 1 2024-25
Çaykur Rizespor 9. 1979-80 23 2023-24
Eyüpspor[a] 1. (1. Lig'de) 2024-25 1 2024-25
Fenerbahçe[a][b] 2. 1959 67 1959
Galatasaray[a][b] 1. 1959 67 1959
Gaziantep[a] 11. 2019-20 6 2019-20
Göztepe[b] 2. (1. Lig'de) 1959 31 2024-25
Hatayspor[a] 15. 2020-21 5 2020-21
İstanbul Başakşehir 4. 2007-08 17 2014-15
Kasımpaşa 5. 1959-60 21 2012-13
Kayserispor 14. 2004-05 20 2015-16
Konyaspor 16. 1988-89 24 2013-14
Samsunspor 13. 1969-70 32 2023-24
Sivasspor 7. 2005-06 19 2017-18
Trabzonspor[a] 3. 1974-75 51 1974-75

Konumları

[değiştir | kaynağı değiştir]
2024-25 sezonundaki takımların Türkiye haritasındaki konumları
2024-25 sezonundaki İstanbul takımlarının konumları

Lige katılımlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Süper Lig tüm zamanların puan durumu

Ligin kuruluşundan bu yana 77 takımın mücadele ettiği ligin ilk sezonunda yer alan 16 takımdan dört tanesi; Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve Göztepe günümüzde de Süper Lig'de mücadele etmektedir. Üç Büyükler olarak adlandırılan Beşiktaş, Fenerbahçe ve Galatasaray, ligin kuruluşundan bu yana hiç küme düşmedi ve 67 sezonun tamamında ligde yer aldı. 1974-75 sezonunda yükselen Trabzonspor, 2016-17 sezonunda yükselen Alanyaspor, 2019-20 sezonunda yükselen Gaziantep FK, 2020-21 sezonunda yükselen Hatayspor ve 2024-25 sezonunda Lige yükselen Eyüpspor ve Bodrum da lige yükselmesi sonrasında sürekli olarak ligdeki varlığını sürdürdü.

Not: 2024-25 sezonu dahil edilmiştir.

Şampiyonluklar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Süper Lig şampiyonları listesi
Ayrıca bakınız: Türkiye futbol şampiyonları listesi
10 Mayıs 2008 tarihli Süper Lig'in son hafta maçı olan Galatasaray-Gençlerbirliği Oftaşspor karşılaşması sonrasında, kazandığı Süper Lig kupasıyla birlikte Ali Sami Yen Stadyumu'nda şampiyonluk turu atan Galatasaray oyuncuları

Lig tarihinde Galatasaray 24 şampiyonlukla bu alanda lider konumundayken, bu takımı sırasıyla 19 şampiyonlukla Fenerbahçe, 16 şampiyonlukla Beşiktaş, 7 şampiyonlukla Trabzonspor ve birer şampiyonlukla Bursaspor ile İstanbul Başakşehir takip eder.

2000-01 sezonundan itibaren takımlara lig tarihinde yaşadığı her beş şampiyonluk için formalarındaki amblemlerinin üstünde birer yıldız taşıma hakkı verildi.[47] Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulunun 09.05.2002 tarih, 2002/52E ve 2002/68K sayılı kararı gereğince, 1956-57 ve 1957-58 sezonlarında Federasyon Kupası'nı kazanan Beşiktaş'ın lig şampiyonu olduğuna ve bu şampiyonlukların yıldız kriterine dahil edileceğine karar verildi[136][137] Bu karar sebebiyle ligde elde edilen şampiyonluk sayısı, lig sezonu sayısından iki fazladır. 2001-02 sezonunda Galatasaray,[138] 2003-04 sezonunda ise Fenerbahçe üçüncü yıldızı taşımaya hak kazandı.[139] 2014-15 sezonunda lig tarihindeki 20. şampiyonluğuna ulaşan Galatasaray, dördüncü yıldızı taşımaya hak kazanan ilk takım oldu. 2016-17 sezonunda ise şampiyon olan Beşiktaş da üçüncü yıldızı elde etti.

Kulüp Şampiyonluk İkincilik Kazanılan yıllar
Galatasaray
 24 11 1962, 1963, 1969, 1971, 1972, 1973, 1987, 1988, 1993, 1994, 1997, 1998, 1999, 2000, 2002, 2006, 2008, 2012, 2013, 2015, 2018, 2019, 2023, 2024
Fenerbahçe
 19 25 1959, 1961, 1964, 1965, 1968, 1970, 1974, 1975, 1978, 1983, 1985, 1989, 1996, 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2014
Beşiktaş
 16 14 1957,[c] 1958,[c] 1960, 1966, 1967, 1982, 1986, 1990, 1991, 1992, 1995, 2003, 2009, 2016, 2017, 2021
Trabzonspor
 7 9 1976, 1977, 1979, 1980, 1981, 1984, 2022
İstanbul Başakşehir 1 2 2020
Bursaspor 1 0 2010

Oyuncular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Süper Lig futbolcuları listesi

En çok maça çıkan oyuncular

[değiştir | kaynağı değiştir]
515 maçla Süper Lig tarihinin en çok maça çıkan oyuncusu Umut Bulut

Lig tarihinde en fazla maça çıkan oyuncular 515 maçla Umut Bulut'tur. Beşiktaş formasıyla 494 lig maçına çıkan Rıza Çalımbay ise Süper Lig tarihinde tek bir kulüple en çok maça çıkan oyuncu konumundadır.

8 Şubat 2023 itibarıyla[140]
№ Ülke Oyuncu Maç Yıllar
1 Türkiye Bulut, UmutUmut Bulut 515 2001-2011, 2012-2021
2 Türkiye Çetin, OğuzOğuz Çetin 503 1981-2000
3 Türkiye Çalımbay, RızaRıza Çalımbay 494 1980-1996
4 Türkiye Şükür, HakanHakan Şükür 489 1987-2000, 2003-2008
5 Türkiye Mandıralı, HamiHami Mandıralı 476 1984-1998, 1999-2003
6 Türkiye Yıldırım, KemalKemal Yıldırım 475 1976-1995
7 Türkiye Nas, MehmetMehmet Nas 447 1997-2014
8 Türkiye Çetin, RecepRecep Çetin 437 1984-2001
9 Türkiye Yetkiner, MüjdatMüjdat Yetkiner 429 1979-1995
10 Türkiye Korkmaz, BülentBülent Korkmaz 428 1985-2005

Eğik yazılan oyuncular futbolculuk kariyerini sürdürmekte, kalın yazılan oyuncular ise hâlâ Süper Lig'de oynamaktadır.

En çok gol atan oyuncular

[değiştir | kaynağı değiştir]
249 golle lig tarihinin en golcü oyuncusu Hakan Şükür
Daha fazla bilgi: Süper Lig gol kralları listesi

Lig tarihinin en golcü oyuncusu, kariyeri boyunca Süper Lig'de oynadığı maçlarda 249 gol kaydeden Hakan Şükür'dür. 33 oyuncu 100 gol, 5 oyuncu ise 200 gol barajını geçmeyi başarmıştır.

Lig tarihinde 17 farklı kulüpte forma giyen 41 farklı oyuncu gol krallığı yaşamıştır. Altı sezonda gol kralı olan Metin Oktay bu alanda birinci sıradayken, on beşer gol kralı çıkaran Fenerbahçe ve Galatasaray ise takımlar bazında lider konumdadır. 1987-88 sezonunda attığı 39 golle gol kralı olan Tanju Çolak, lig tarihinde bir sezonda en fazla gol atan oyuncu konumundadır. 1962-63 sezonunu gol kralı olarak tamamlayan Metin Oktay ise o sezon maç başına 1,46'lık gol ortalaması yakalayarak bu kulvardaki liderliğini korur.

15 Mayıs 2021 itibarıyla[140]
Sıra Ülke Oyuncu Gol Maç Ortalama
1 Türkiye Şükür, HakanHakan Şükür 249 488 &0000000000000000.5100000,51
2 Türkiye Çolak, TanjuTanju Çolak 240 282 &0000000000000000.8500000,85
3 Türkiye Mandıralı, HamiHami Mandıralı 219 476 &0000000000000000.4600000,46
4 Türkiye Oktay, MetinMetin Oktay 200 246 &0000000000000000.8100000,81
Türkiye Kocaman, AykutAykut Kocaman 200 360 &0000000000000000.5600000,56
6 Türkiye Uçar, FeyyazFeyyaz Uçar 191 376 &0000000000000000.5100000,51
7 Türkiye Aykut, SerkanSerkan Aykut 188 336 &0000000000000000.5600000,56
8 Türkiye Yılmaz, BurakBurak Yılmaz 187 323 &0000000000000000.5700000,57
9 Türkiye Bulut, UmutUmut Bulut 163 515 &0000000000000000.3200000,32
10 Türkiye Ateş, NecatiNecati Ateş 138 363 &0000000000000000.3800000,38

Eğik yazılan oyuncular futbolculuk kariyerini sürdürmekte, kalın yazılan oyuncular ise hâlâ Süper Lig'de oynamaktadır.

Yabancı oyuncular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Süper Lig yabancı futbolcuları listesi
Lig tarihinin en golcü yabancı futbolcusu Brezilyalı Alex de Souza

Ligin ilk yıllarında yabancı oyuncularla ilgili herhangi bir kısıtlama bulunmamakla birlikte ligdeki ilk yabancı transferi 1962-63 sezonu sonlarında Fenerbahçe'nin Asim Ferhatović'i transfer etmesiyle gerçekleşti. Birkaç sezon boyunca ligde hiç yabancı oyuncu yer almazken 1966-67 sezonuyla birlikte çeşitli kulüpler yabancı oyuncuları kadrosuna katmaya başladı.[141][142] Türkiye Futbol Federasyonu tarafından ligdeki yabancı oyunculara dair ilk kısıtlama 1971-72 sezonu öncesinde getirildi ve Türkiye'ye transfer olan yabancı oyuncuların 25 yaşını geçmemiş olması şartı konuldu. Eğer futbolcu son yılda millî takım formasını giymiş ise bu yaş sınırı dikkate alınmayacaktı.[143] 1975-76 sezonu öncesinde yurt dışından yabancı futbolcu transferi yasaklanması sebebiyle 1976-77 sezonu sonuna kadar yurt dışından herhangi bir oyuncu ülkeye gelmedi.[142] 1977-78 sezonuyla birlikte bu yasak kaldırıldı ve kulüplerin kadrolarında en fazla iki yabancı oyuncu olması kararlaştırıldı. Bu futbolcularda millî takımda oynama veya Şampiyon Kulüpler Kupası, Kupa Galipleri Kupası ve UEFA Kupası'na katılan kulüplerde son bir yıl içinde en az üç defa yer alma şartı aranmaktaydı.[144] Dövize ihtiyaç duyulması ve döviz kaybının önüne geçilmesi gerekçesiyle 1979-80 sezonunda yurt dışından yabancı oyuncu transferi bir kez daha yasaklandı.[145] 1980-81 sezonunda da aynı gerekçeyle devam eden yasak,[146] aynı sezonun ortasında kaldırıldı.[147] Kulüplerin transfer edeceği yabancı oyuncu sayısı ikide kaldı. Bu oyunculardan 29 yaşına girmemiş olanlar için son iki yıl içinde en az üç millî maça çıkma şartı getirilirken 25 yaşının altındakiler için herhangi bir şart konulmadı.[148]

1986-87 sezonu öncesinde federasyon tarafından alınan kararla, ligdeki takımların kadrosunda bulundurduğu yabancı oyuncu sayısı bire düşürüldü. Transfer edilecek oyuncuların ise 26 yaşından büyük olmaması kararlaştırılırken önceki sezon takım kadrosunda iki yabancı oyuncuya sahip takımların ise, yalnızca bu oyuncuları kadrosunda tutmak kaydıyla iki yabancı oyuncuya yer vermesine izin verilmişti.[149][150] Fakat bu karar, Merkez Danışma Kurulundan geçmemesi sebebiyle uygulamaya konulamadı ve iki yabancılı sisteme dönüldü.[151] 1988-89 sezonu öncesinde takımlarda üç yabancı futbolcu bulundurulması; ancak maç kadrolarında en fazla iki yabancı oyuncunun yer alması kararlaştırıldı.[152][153] 1989-90 sezonu öncesinde ise takımdaki üçüncü futbolcunun da kadroda yer alabilmesi yönünde değişiklik yapıldı.[154]

1996-97 sezonuna girilirken federasyon, takımların bulundurabileceği yabancı sayısında artış sağladı. Değişiklikle birlikte takımlara dört yabancı hakkı tanınırken bunların üçü maç kadrosunda olabilecekti. Takımlara ayrıca, sonradan Türk vatandaşlığına geçen iki oyuncuyu da Türk statüsünde oynatabilme hakkı da korundu.[155] Ertesi sezon, takımda bulunan dört yabancı oyuncunun da maç kadrosunda yer alabilmesinin önü açıldı.[156] 1998-99 sezonunun devre arasında, ligin ikinci yarısından itibaren takımların kadrolarında beş yabancı oyuncu bulundurabilmesi kararı alınsa da bu karar, transfer dönemi devam ederken Tahkim Kurulu tarafından durduruldu.[157][158] Aradaki bu dönem içerisinde beşinci yabancı oyuncusunu transfer etmiş olan Altay, Bursaspor ve Gençlerbirliği'ne istisna tanınarak bu oyuncuları oynatabilme hakkı verildi.[159] 1999-00 sezonu öncesinde ise kadrolarda bulunabilecek yabancı futbolcu sayısı beşe çıkarılırken aynı kulübün Ümitler Ligi'nde mücadele eden altyapı takımına da ikisi yaş sınırlı ikisi ise yaş sınırsız olmak üzere dört yabancı olabilme hakkı tanıdı.[160] 2001-02 sezonuyla birlikte Ümitler Ligi'ndeki yabancı oyuncu varlığı kaldırılırken ligdeki takımların kadrolarında bulunabilecek yabancı oyuncu sayısı altıya yükseltildi. Herhangi bir lig maçında bu oyuncuların beş tanesi maç kadrosunda yer alabilmekteydi.[161][162] 2002-03 sezonunda toplam yabancı sayısı sekize yükseltildi; ancak bu oyuncuların altı tanesi maç kadrosunda yer alabilirken beş tanesi aynı anda sahada bulunabilecekti.[163][164] 2004-05 sezonunda toplam yabancı sayısı altıya düşürüldü ve maç kadrolarıyla ilgili kısıtlamalar kaldırıldı.[165]

Üç sezon boyunca korunan yabancı oyuncu kuralı 2007-08 sezonunda değiştirildi ve takımların buldurabileceği yabancı oyuncu sayısı yediye yükseltildi. Bu oyuncuların tamamı maç kadrosunda bulunabilirken aynı anda altı tanesi sahada yer alabilecekti.[166] Sezonun ikinci yarısında yedek kulübesinde yer alabilecek yabancı oyuncu sayısı ikiye yükseltilerek toplam sayı sekiz olarak belirlendi.[167] 2010-11 sezonunda maç kadrosundaki yabancı oyuncu sistemi korunurken kulüplere iki yabancı oyuncuyla daha sözleşme imzalama hakkı tanınarak kadrolarda bulunabilecek toplam yabancı sayısı ona ulaştı.[168] 2011-12 sezonunda alınan kararla maç kadrosundaki yabancı oyuncu sistemi bir kez daha korunurken takımlarda bulunabilecek toplam yabancı sayısı sınırlandırılmadı.[169] 2013-14 sezonu öncesinde yabancı sayısı bir kez daha kısıtlanarak takımların, altısı maç kadrosunda olmak üzere toplam sekiz yabancı oyuncuya sahip olması yönünde karar çıktı. Aynı dönemde alınan kararla birlikte, 2014-15 sezonu için de toplam yabancı oyuncu sayısı korunsa da maç kadrosunda en fazla beş yabancı olabilmesi sağlanmıştı.[170][171]

5 Ocak 2015 tarihinde alınan kararla 2015-16 sezonundan itibaren kulüplere, 28 kişilik takım kadrolarında 14, 21 kişilik maç kadrolarında ise 11 yabancı oyuncu bulundurabileceğini açıklandı.[172][173]

En çok maça çıkan yabancı oyuncular

[değiştir | kaynağı değiştir]
Lig tarihinin en çok maça çıkan yabancı oyuncusu Uruguaylı Fernando Muslera
9 Kasım 2024 itibarıyla[140]
Sıra Ülke Oyuncu Maç Yıllar
1 Uruguay Muslera, FernandoFernando Muslera 419 2011-
2 Bosna-Hersek Višća, EdinEdin Višća 385 2011-2013, 2014-
3 Brezilya Vederson, GökçekGökçek Vederson 335 2004-2016
4 Brezilya Tita 328 2004-2017
5 Yugoslavya Federal Cumhuriyeti Mirković, MiškoMiško Mirković 310 1992-2003
6 Brezilya Ângelo, DiegoDiego Ângelo 300 2010-2021
7 Mısır Abdüzzâhir es-Saka 295 1999-2010
8 Brezilya Nobre, MertMert Nobre 291 2004-2014
9 Bosna-Hersek Bolić, ElvirElvir Bolić 281 1992-2000, 2003-2005
10 Polonya Dąbrowski, RomanRoman Dąbrowski 274 1994-2005

Eğik yazılan oyuncular futbolculuk kariyerini sürdürmekte, kalın yazılan oyuncular ise hâlâ Süper Lig'de oynamaktadır.

En çok gol atan yabancı oyuncular

[değiştir | kaynağı değiştir]
20 Ekim 2024 itibarıyla
Sıra Ülke Oyuncu Gol Maç Ortalama
1 Brezilya Alex de Souza 136 245 &0000000000000000.5600000,56
2 Bosna-Hersek Bolić, ElvirElvir Bolić 128 280 &0000000000000000.4600000,46
3 Brezilya Nobre, MertMert Nobre 109 291 &0000000000000000.4600000,46
4 Bosna-Hersek Višća, EdinEdin Višća 100 385 &0000000000000000.2600000,26
5 Kongo Demokratik Cumhuriyeti Kona, Andre NgoleAndre Ngole Kona 97 265 &0000000000000000.3700000,37
6 Romanya Stancu, BogdanBogdan Stancu 85 264 &0000000000000000.3200000,32
7 Brezilya Bobô 78 203 &0000000000000000.3800000,38
8 Senegal Diagne, MbayeMbaye Diagne 76 111 &0000000000000000.6800000,68
9 Bosna-Hersek Baljić, ElvirElvir Baljić 72 207 &0000000000000000.3500000,35
10 Gine Youla, SouleymaneSouleymane Youla 71 183 &0000000000000000.3900000,39

Eğik yazılan oyuncular futbolculuk kariyerini sürdürmekte, kalın yazılan oyuncular ise hâlâ Süper Lig'de oynamaktadır.

Teknik direktörler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Süper Lig şampiyonluğu kazanan teknik direktörler listesi
Ligde en çok maça çıkan teknik direktörler
№ Ülke Teknik direktör Maç G B M G%
1 Türkiye Çalımbay, RızaRıza Çalımbay &0000000000000625.000000625 &0000000000000239.000000239 &0000000000000177.000000177 &0000000000000209.000000209 &0000000000000038.24000038,24
2 Türkiye Aybaba, SametSamet Aybaba &0000000000000621.000000621 &0000000000000205.000000205 &0000000000000166.000000166 &0000000000000250.000000250 &0000000000000033.01000033,01
3 Türkiye Güneş, ŞenolŞenol Güneş &0000000000000594.000000594 &0000000000000325.000000325 &0000000000000141.000000141 &0000000000000128.000000128 &0000000000000054.71000054,71
4 Türkiye Vural, YılmazYılmaz Vural &0000000000000538.000000538 &0000000000000185.000000185 &0000000000000132.000000132 &0000000000000221.000000221 &0000000000000034.39000034,39
5 Türkiye Kocaman, AykutAykut Kocaman &0000000000000536.000000536 &0000000000000220.000000220 &0000000000000144.000000144 &0000000000000172.000000172 &0000000000000041.04000041,04
6 Türkiye Karaman, HikmetHikmet Karaman &0000000000000533.000000533 &0000000000000179.000000179 &0000000000000123.000000123 &0000000000000231.000000231 &0000000000000033.58000033,58
7 Türkiye Yanal, ErsunErsun Yanal &0000000000000521.000000521 &0000000000000215.000000215 &0000000000000136.000000136 &0000000000000170.000000170 &0000000000000041.27000041,27
8 Türkiye Terim, FatihFatih Terim &0000000000000479.000000479 &0000000000000284.000000284 &0000000000000112.000000112 &0000000000000083.00000083 &0000000000000059.29000059,29
9 Türkiye Onay, Gündüz TekinGündüz Tekin Onay &0000000000000465.000000465 &0000000000000138.000000138 &0000000000000162.000000162 &0000000000000165.000000165 &0000000000000029.68000029,68
10 Türkiye Avcı, AbdullahAbdullah Avcı &0000000000000434.000000434 &0000000000000212.000000212 &0000000000000115.000000115 &0000000000000107.000000107 &0000000000000048.85000048,85
23 Nisan 2024 itibarıyla günceldir. Kalın yazılan isimler hâlâ bir Süper Lig takımını çalıştırmaktadır.[140]
Sekiz şampiyonlukla lig tarihinde en çok şampiyonluk yaşayan teknik direktör konumundaki Fatih Terim

Lig tarihinde günümüze kadar 33 farklı teknik direktör şampiyonluk yaşamıştır. Tamamı Galatasaray ile olmak üzere 8 şampiyonluk yaşayan Fatih Terim bu alanda bireysel olarak lider konumdadır. Fatih Terim aynı zamanda dört sezon üst üste şampiyonluk yaşayarak bu alanda tek isim olurken üç farklı takımla şampiyonluk yaşayan Mustafa Denizli de ikiden fazla takımla şampiyon olan tek teknik direktördür.[174]

Lig tarihinde en çok maça çıkan teknik direktör 625 maçla Rıza Çalımbay olurken çalıştırdığı takımlarla toplamda 325 galibiyet elde eden Şenol Güneş bu alanda lider konumundadır. Yılmaz Vural ise 26 farklı sezonda 23 farklı takımı çalıştırarak lig tarihinde en çok takım çalıştıran ve en çok sezonda görev alan teknik direktördür.

Günümüzde, Süper Lig'de mücadele eden takımlarda görev yapan teknik direktörler şu şekildedir:[140]

Ülke İsim Takım
 Türkiye Damla, SerkanSerkan Damla Adana Demirspor
 Türkiye Tekke, FatihFatih Tekke Alanyaspor
 Brezilya Souza, Alex deAlex de Souza Antalyaspor
 Hollanda Giovanni van Bronckhorst Beşiktaş
 Türkiye Taşdemir, İsmetİsmet Taşdemir Bodrum
 Türkiye Palut, İlhanİlhan Palut Çaykur Rizespor
 Türkiye Turan, ArdaArda Turan Eyüpspor
 Portekiz Mourinho, JoséJosé Mourinho Fenerbahçe
 Türkiye Buruk, OkanOkan Buruk Galatasaray
 Türkiye İnan, SelçukSelçuk İnan Gaziantep
 Bulgaristan Stanimir Stoilov Göztepe
 Türkiye Çalımbay, RızaRıza Çalımbay Hatayspor
 Türkiye Atan, ÇağdaşÇağdaş Atan İstanbul Başakşehir
 Türkiye Uğurlu, SamiSami Uğurlu Kasımpaşa
 Türkiye Kaloğlu, SinanSinan Kaloğlu Kayserispor
 Türkiye Çamdalı, AliAli Çamdalı Konyaspor
 Almanya Thomas Reis Samsunspor
 Türkiye Uygun, BülentBülent Uygun Sivasspor
 Türkiye Şenol Güneş Trabzonspor

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g h i Ligden hiç düşmeyen takımlar.
  2. ^ a b c d Ligin ilk sezonunda yer alan takımlar.
  3. ^ a b Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulunun 09.05.2002 tarih, 2002/52E ve 2002/68K sayılı kararı gereğince, 1956-57 ve 1957-58 sezonlarında Federasyon Kupası'nı kazanan Beşiktaş'ın lig şampiyonu sayılarak bu şampiyonlukların yıldız kriterine dahil edilmesine karar verildi. Bu karar sayesinde ligde elde edilen şampiyonluk sayısı, lig sezonu sayısından iki fazladır.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "1936'ya kadar süren bu dönemde ilk Türkiye Şampiyonası Ankara'da yapılmış ve şampiyon Harbiye olmuştur.", www.tff.org, Türkiye Futbol Federasyonu, 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017 
  2. ^ "Türkiye Futbol Şampiyonası", www.angelfire.com (İngilizce), Erdinç Sivritepe, 20 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017 
  3. ^ "...ilk deplasmanlı lig kapsamındaki Milli Küme maçları da yine bu dönemde tertip edilmiştir.", www.tff.org, Türkiye Futbol Federasyonu, 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017 
  4. ^ "Millî Küme", www.angelfire.com (İngilizce), Erdinç Sivritepe, 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017 
  5. ^ "Futbol Federasyonunun yeni profesyonellik talimatnamesi". Milliyet. 23 Eylül 1951. s. 4. 
  6. ^ Aykaç, Eşfak (6 Mart 1958). "Sâbık tek seçici Eşfak Aykaç'ın 10 sualine Orhan Şeref'in 10 cevabı". Milliyet. s. 6. 
  7. ^ "Türkiye Millî ligi 1959'da başlıyor". Milliyet. 17 Nisan 1958. s. 6. 
  8. ^ "F. Kupası'nın yerini alacak Millî Lig kat'ileşti". Milliyet. 25 Nisan 1958. s. 6. 
  9. ^ a b "Türkiye Lig'i 15 Şubatta başlıyor". Milliyet. 23 Ocak 1959. s. 6. 
  10. ^ "Millî Lig'e gelecek yıl 20 takım katılıyor". Milliyet. 3 Nisan 1959. s. 6. 
  11. ^ "Federasyon Kupası 18 Nisanda başlıyor". Milliyet. Ankara. 3 Nisan 1959. s. 6. 
  12. ^ "K. Paşa, Ş. Hilâl, A. Ordu, Feriköy Millî Lig'e giriyor". Milliyet. 1 Haziran 1959. s. 6. 
  13. ^ "Millî Lig 20 takıma çıkarıldı". Milliyet. Bursa. 24 Mayıs 1959. s. 6. 
  14. ^ "Millî Lig'de terfi sistemi değişmedi". Milliyet. Ankara. 29 Mart 1960. s. 6. 
  15. ^ "Millî lig terfi maçlarına Bursa, Konya, Eskişehir namzet bulunuyor". Milliyet. 2 Mayıs 1960. s. 6. 
  16. ^ "Terfi-tenzil maçları 23 Haziran'da başlıyor". Milliyet. 3 Haziran 1962. s. 8. 
  17. ^ Doğu, Turhan (17 Ağustos 1962). "1962-63 Millî Lig'i 22 takım arasında oynanacak". Milliyet. Ankara. s. 8. 
  18. ^ "Karşıyaka Kulübü düştü". Milliyet. 21 Temmuz 1964. s. 8. 
  19. ^ "M. Yolaç: 'Lig 16 takım kalacak'". Milliyet. Ankara. 13 Haziran 1964. s. 8. 
  20. ^ a b c d e f g h i j k l "Spor Toto Süper Lig'den 56. sezona merhaba". TamSaha, 103. Türkiye Futbol Federasyonu. Ağustos 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  21. ^ Doğu, Turhan (30 Mart 1966). "Karşıyaka dâvâyı kazandı". Milliyet. Ankara. s. 8. 
  22. ^ Doğu, Turhan (31 Mart 1966). "'Lig seneye 17 takım'". Milliyet. Ankara. s. 8. 
  23. ^ Arığ, Veli Necdet (26 Mayıs 1967). "Ş. Spor Birinci Lige dönüyor". Milliyet. Ankara. s. 8. 
  24. ^ Doğan, Taki (27 Haziran 1981). "İstanbul ve Davutpaşa İkinci Lige alındı...". Milliyet. Ankara. s. 13. 
  25. ^ "Danıştay, Denizli'ye '2' puanı iade etti". Milliyet. Ankara. 16 Temmuz 1985. s. 13. 
  26. ^ "İkinci ve Üçüncü Lig'de kesin gruplandırma belli oldu". Milliyet. 26 Temmuz 1985. s. 13. 
  27. ^ "Bursaspor kümede kaldı...". Milliyet. 2 Haziran 1986. s. 13. 
  28. ^ "Türkiye liglerinde gruplar Resmi Gazete'de yayınlandı". Milliyet. Ankara. 12 Temmuz 1987. s. 15. 
  29. ^ "Kocaelispor'un 1. Lig'e alınması İzmit'te sevinç yarattı". Milliyet. Ankara. 21 Ağustos 1987. s. 15. 
  30. ^ "İdare Mahkemesi'ne Bursaspor ve Y. Yozgatspor başvurdu". Milliyet. Ankara. 22 Ağustos 1987. s. 14. 
  31. ^ "Lig 20 takım oldu". Milliyet. 25 Ağustos 1987. ss. 14-16. 
  32. ^ "3 puan uygulaması geliyor". Milliyet. 24 Haziran 1987. s. 15. 
  33. ^ "Şike önlenir, futbol güzelleşir...". Milliyet. 5 Temmuz 1987. s. 15. 
  34. ^ "Samsun trafik anarşisine yenildi". Milliyet. 21 Ocak 1989. s. 14. 
  35. ^ "Trafik canavarı ilk kez Samsunspor'u vurmuştu". aksam.com.tr. 16 Mayıs 2013. 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013. 
  36. ^ "Çorbalı: Samsunspor'u ligin onur şampiyonu ilan edeceğiz". Milliyet. 22 Ocak 1989. s. 13. 
  37. ^ "Hızını trafik kazası kesti". Aydınlık. 15 Nisan 2011. s. 15. 
  38. ^ "İlk on birde 3 yabancı". Milliyet. 6 Haziran 1989. s. 17. 
  39. ^ "Erzik: '16 takım kesin'". Milliyet. 3 Haziran 1990. s. 18. 
  40. ^ "Lig fikstürü bugün çekiliyor". Milliyet. 24 Temmuz 1990. s. 16. 
  41. ^ "Temmuz'da seçim var". Milliyet. 8 Mayıs 1992. s. 22. 
  42. ^ "Özerklik ve tarihi başarılar". Türkiye Futbol Federasyonu. 7 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2015. 
  43. ^ Ersen, Cemal (16 Ocak 1994). "Futbol non-stop". Milliyet. s. 27. 
  44. ^ a b "Anlaşma yapıldı". Milliyet. 24 Haziran 1999. s. 30. 
  45. ^ a b "Fikstür çekimi 19 Temmuz'da". Milliyet. 14 Temmuz 1999. s. 35. 
  46. ^ a b "Telsim'e izin çıkmadı". Milliyet. 28 Temmuz 1999. s. 40. 
  47. ^ a b Ersen, Cemal (25 Temmuz 2000). "Futbola yeni çehre". Milliyet. s. 37. 
  48. ^ "PFDK Kararları - 15.09.2009". Türkiye Futbol Federasyonu. 15 Eylül 2009. 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2015. 
  49. ^ "Beşiktaş üçüncü yıldızı taktı". Goal.com. 28 Mayıs 2017. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018. 
  50. ^ "Erzurumspor, 3 sezonda Süper Lig'e geldi!". Sporx. Anadolu AJansı. 20 Mayıs 2018. 22 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2018. 
  51. ^ "Şampiyon Galatasaray". aa.com.tr. 19 Mayıs 2019. 19 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  52. ^ "Koronavirüs (Kovid-19) tedbirleri ve seyircisiz oynanacak maçlar hakkında=". Türkiye Futbol Federasyonu. 12 Mart 2020. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020. 
  53. ^ "6. şampiyon Başakşehir=". Fotomaç. 21 Temmuz 2020. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020. 
  54. ^ "Hatayspor'un şampiyonluğu kentte kutlanıyor". TRT Spor. 18 Temmuz 2020. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2020. 
  55. ^ "Son dakika haberi Süper Lig'de küme düşme kaldırıldı!". Haberturk.com. 29 Temmuz 2020. 30 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2020. 
  56. ^ "TFF ligden çekilmeleri kabul etti! Hatayspor ve Gaziantep FK'nın kalan maçları..." Fotomaç. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2023. 
  57. ^ a b c "2014 - 2015 Sezonu Süper Lig Müsabakaları Statüsü" (PDF). Türkiye Futbol Federasyonu. 18 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  58. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Temmuz 2018. 
  59. ^ "Süper Lig'de tarihi an: Yarı otomatik ofsayt sistemi ilk kez devrede". NTVSpor.net. 13 Ocak 2023. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024. 
  60. ^ "2015 - 2016 sezonu Süper Lig futbolcu uygunluğu" (PDF). Türkiye Futbol Federasyonu. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Mart 2015. 
  61. ^ "TFF yeni sistemin detaylarını açıkladı". Al Jazeera Türk. 16 Şubat 2015. 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2015. 
  62. ^ "UEFA Disiplin Kurulu'nun Trabzonspor kulübüne verdiği ceza bitti". Milliyet. 30 Mayıs 1979. ss. 15-16. 
  63. ^ "Kopenhagen 1903'e 50 bin lira ceza verildi". Milliyet. Zürih. 9 Ekim 1977. s. 15. 
  64. ^ "Fenerbahçe, Şampiyonlar Ligi'ne katılamayacak". Türkiye Futbol Federasyonu. 24 Ağustos 2011. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  65. ^ "Decisions on Beşiktaş, Fenerbahçe, Steaua" (İngilizce). UEFA. 25 Haziran 2013. 8 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  66. ^ "Dosya: Şike davası". Al Jazeera Türk. 23 Haziran 2014. 18 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  67. ^ Mehmetzade, Kenan (26 Temmuz 2010). "Süper Lig'e '20' gün var, isim hakkının kimde kalacağı belirsiz". Zaman. İstanbul. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  68. ^ a b c Kuburlu, Ceyhun (7 Ağustos 2010). "Spor Toto 125 milyon dolar verdi, Süper Lig'e 5 yıl adı yazılacak". Hürriyet. 3 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  69. ^ "Spor Toto ile yola devam". NTV Spor. 9 Aralık 2015. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017. 
  70. ^ Kuburlu, Ceyhun (4 Temmuz 2017). "'Süper' yarış". Hürriyet. 21 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2017. 
  71. ^ "Süper Lig'e isim sponsoru! Yeniden..." Haber7. 1 Şubat 2018. 8 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2019. 
  72. ^ "Spor Toto, Süper Lig ve 1. Lig'in isim sponsoru oldu". NTV Spor. 15 Şubat 2021. 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  73. ^ "Süper Lig'in ve 1. Lig'in yeni ismi belli oldu". TRT Haber. 12 Temmuz 2023. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2023. 
  74. ^ "Süper Lig ve 1. Lig'in İsim Sponsoru Trendyol Oldu - TFF Haberleri TFF". www.tff.org. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023. 
  75. ^ "Turkcell Fair Play Ligi başlıyor!." ligtv.com.tr. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  76. ^ "Turkcell Fair Play Ligi Şampiyonu Gaziantepspor". Türkiye Futbol Federasyonu. 11 Haziran 2009. 19 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015. 
  77. ^ "Turkcell Fair Play Ligi şampiyonu Bursaspor". Türkiye Futbol Federasyonu. 25 Mayıs 2010. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2015. 
  78. ^ a b Ulagay, Alp (7 Ağustos 2008). "Topumuz Nike'tan Total 90 Aerow Yıldız adayımız Gençlerbirliği'nden Isaac Promise". Hürriyet. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  79. ^ a b "Nike 5 bin 100 top verecek". Hürriyet. 23 Mayıs 2005. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  80. ^ "Goller 'Total 90 Aerow'dan". Hürriyet. 31 Temmuz 2006. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  81. ^ Alp, Seyfi (7 Ekim 2007). "Adidas ve Nike, futbol topu için savaşıyor". Zaman. Frankfurt. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  82. ^ "Süper Lig'e yeni top!". Ajansspor. 20 Ağustos 2008. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  83. ^ "Turkcell Süper Lig topu yenilendi". Hürriyet. Anadolu Ajansı. 4 Ağustos 2009. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  84. ^ "İşte Süper Lig'in yeni topu!". Ajansspor. 6 Ağustos 2010. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  85. ^ "Spor Toto Süper Lig'e yeni top : T90 SEITIRO". Doğan Haber Ajansı. 9 Eylül 2011. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  86. ^ "Süper Lig'de yeni sezona akıllı top". Hürriyet. 9 Ağustos 2012. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  87. ^ "Süper Lig'e "süper top"". Hürriyet. 10 Ağustos 2013. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  88. ^ "İşte Süper Lig'in yeni topu". Hürriyet. 28 Ağustos 2014. 31 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2015. 
  89. ^ "İşte Süper Lig'in yeni sezon topu". Goal.com. 9 Temmuz 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2015. 
  90. ^ "Spor Toto Süper Lig'de yeni kış topu". Türkiye Futbol Federasyonu. 24 Ekim 2016. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020. 
  91. ^ "2023-2024 Sezonunda Türkiye'ye Özel Yeni Puma Orbita Topu Kullanılacak". Türkiye Futbol Federasyonu. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2023. 
  92. ^ a b Altay, Ömer (21 Temmuz 2004). "TRT, Süper Lig'de top başı yapıyor". Zaman. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  93. ^ a b "Magic Box ile kulüpler anlaştı". Milliyet. 28 Şubat 1990. s. 19. 
  94. ^ a b "Tüm sporseverlere". Milliyet. 17 Temmuz 1990. s. 19. 
  95. ^ "Naklen yayın kavgası". Milliyet. 17 Temmuz 1990. s. 16. 
  96. ^ a b Ersen, Cemal (21 Haziran 1990). "Maç yayınlar Magic Box'ın". Milliyet. s. 19. 
  97. ^ "Magic Box'tan olumlu adım". Milliyet. 28 Temmuz 1990. s. 16. 
  98. ^ "TRT'den 5 imza, 5 söz". Milliyet. 1 Ağustos 1990. s. 16. 
  99. ^ Güner, Atilla (6 Ağustos 1991). "Star-1'den TRT'ye 5 milyarlık dava". Milliyet. s. 13. 
  100. ^ "Erzik ekranı karartıyor". Milliyet. Ankara. 21 Temmuz 1992. s. 21. 
  101. ^ Orun, Nuray (30 Ağustos 1992). "Büyükler 'doksan'a...". Milliyet. s. 5. 
  102. ^ "Maçlar ekranda". Milliyet. 2 Eylül 1992. s. 22. 
  103. ^ "F. Bahçe Show TV ile anlaştı". Milliyet. 29 Haziran 1993. s. 20. 
  104. ^ "F. Bahçe köşeyi döndü". Milliyet. 7 Temmuz 1993. s. 24. 
  105. ^ "Gençlere güvenoyu". Milliyet. 8 Temmuz 1993. s. 22. 
  106. ^ "TV'ler federasyonu uyuttu". Milliyet. 17 Temmuz 1993. s. 24. 
  107. ^ Ersen, Cemal (4 Haziran 1996). "Aslan payı federasyonun". Milliyet. s. 29. 
  108. ^ "Maçlar Cine 5'de". Milliyet. 23 Mayıs 1996. s. 32. 
  109. ^ "Cine 5 karar için Danıştay'a gidiyor". Cumhuriyet. 16 Ağustos 1998. s. 16. 
  110. ^ Akbaş, Kerem (15 Ocak 2010). "Süper (!) Lig'e, süper fiyat". Goal.com. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  111. ^ "Kanalların naklen yayın kavgası". Milliyet. 13 Ağustos 1996. s. 13. 
  112. ^ "Telesoygun". Aksiyon. 14 Ağustos 1999. 29 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  113. ^ Güçtenkorkmaz, Besim (21 Mayıs 1999). "120 milyon dolar". Sabah. 29 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  114. ^ "Maç yayını iki ay şifresiz". Milliyet. 29 Temmuz 1999. s. 33. 
  115. ^ "Naklen yayına iptal". Milliyet. 5 Ocak 2001. s. 26. 
  116. ^ "İhalede işlem tamam". Milliyet. 1 Şubat 2001. s. 28. 
  117. ^ "Naklen yayın ihalesi Atlas Yayıncılık-Digitürk'ün". NTV.com.tr. İstanbul: Anadolu Ajansı. 31 Ocak 2001. 29 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  118. ^ "Süper Lig maçları yeniden Digiturk'te". Hürriyet. 15 Temmuz 2004. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  119. ^ "Süper Lig yayın ihalesi Digitürk'ün". İstanbul: NTV.com.tr. 15 Temmuz 2004. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  120. ^ "TFF noktayı koydu". ligtv.com.tr. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  121. ^ "Naklen yayın ihalesinde TRT-Digitürk işbirliği". Hürriyet. 5 Temmuz 2004. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  122. ^ a b "Digiturk 2 milyar dolar verdi, Türkiye en değerli 5'inci lig oldu". İstanbul: Radikal. 15 Ocak 2010. 15 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  123. ^ "Süper Lig maçları DIGITURK'te devam". Cnnturk.com. 15 Ocak 2010. 30 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
  124. ^ "VE İHALE DİGİTÜRK'ÜN!". Ajansspor.com. 14 Ocak 2010. 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2010. 
  125. ^ "Süper Lig yayın hakları için son karar verildi!". Radikal. 7 Kasım 2014. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  126. ^ "Ve yayın ihalesi hakkı kulüplerde". Ajansspor. 4 Haziran 2015. 3 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2015. 
  127. ^ "Ekranda futbol devrimi! Süper Lig maç özetleri artık A Haber ve A Spor'dan da yayınlanacak!". Futbol Medya. 14 Eylül 2015. 4 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2015. 
  128. ^ "Spor Toto Süper Lig maç özetleri TRT'de yayınlanacak". NTV.com.tr. Anadolu Ajansı. 12 Ekim 2016. 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016. 
  129. ^ "İki televizyon arasında dev anlaşma; spikerler NTV Spor'dan, görüntüler TRT'den". T24. 19 Ekim 2016. 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2016. 
  130. ^ "TFF Süper Lig ve TFF 1. Lig Medya Hakları İhalesi yapıldı". Milliyet. 21 Kasım 2016. 22 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2017. 
  131. ^ "Lig maçlarının radyo ihalesi". Habertürk.com. 28 Ağustos 2007. 30 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  132. ^ "Lig maçları sadece bu radyolarda!." ligtv.com.tr. 29 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  133. ^ "Radyo yayın ihalesi 3 yıl TRT'nin". İstanbul: NTV.com.tr. 3 Eylül 2009. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  134. ^ "Futbolda radyo yayınları 3 sezon boyunca TRT'de". Zaman. Anadolu Ajansı. 24 Kasım 2009. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  135. ^ "Maçlar TRT Radyo'da". Hürriyet. 5 Kasım 2012. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  136. ^ "Süper Lig Şampiyonlukları". Türkiye Futbol Federasyonu. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2017. 
  137. ^ "51. şampiyon Beşiktaş". Anadolu Ajansı. ntv.com.tr. 1 Haziran 2009. 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015. 
  138. ^ Bağlan, Tamer (30 Nisan 2002). "O şimdi yüzbaşı". Milliyet. s. 29. 
  139. ^ "Bir şarkısın sen". Milliyet. 10 Mayıs 2004. s. 34. 
  140. ^ a b c d e "Türkiye Spor Toto Süper Lig". Mackolik.com. 18 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2019. 
  141. ^ Çöl, Zeki ve Ersen, Cemal (6 Ağustos 1986). "5 milyon dolar". Milliyet. ss. 14-16. 
  142. ^ a b Özgen, İlhan (Kasım 2012). "Yedi Farkı Bulun". Toprak Saha. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2015. 
  143. ^ "Yabancı futbolcular hakkında UEFA'dan bilgi isteneceğini açıklayan Futbol Federasyonu Başkanı: Polat". Milliyet. 14 Temmuz 1971. s. 10. 
  144. ^ "Kulüplerin transfer edeceği yabancı futbolcularda millî olma ve yaş tahdidi aranmayacak". Milliyet. 1 Temmuz 1977. ss. 15-16. 
  145. ^ "Önümüzdeki mevsimden itibaren yabancı futbolcu transferine izin verilmeyecek". Milliyet. Ankara. 26 Ağustos 1978. ss. 15-16. 
  146. ^ Aydın, Nurhan (6 Mayıs 1980). "Yabancı antrenör ve futbolcu yasağı kaldırılmadı". Milliyet. s. 11. 
  147. ^ Yaşar, Erol (13 Ocak 1981). "Yabancı futbolcu yasağı kalktı". Milliyet. Ankara. ss. 11-12. 
  148. ^ Yurttaş, Gürel (1 Mart 1986). "Yeni sezonda 1 yabancı...". Milliyet. ss. 13-14. 
  149. ^ "Profesyonel kulüpler, 25 yaşından küçük yabancı futbolcuları hiçbir şart aramadan transfer edebilecekler...". Milliyet. Ankara. 24 Ocak 1981. ss. 11-12. 
  150. ^ Öztürk, Latif (31 Mart 1986). "'Yugoslavlar yandı'". Milliyet. Bursa. s. 15. 
  151. ^ "Futbol Federasyonu'nun yabancılarla ilgili aldığı kararı Danışma Kurulu reddetti". Milliyet. Ankara. 5 Nisan 1986. s. 15. 
  152. ^ "Üç yabancıya izin çıktı". Milliyet. 11 Haziran 1988. s. 15. 
  153. ^ "Milyonlar sokağa atıldı". Milliyet. 27 Ağustos 1988. s. 13. 
  154. ^ "İlk on birde üç yabancı". Milliyet. 6 Haziran 1989. s. 17. 
  155. ^ Şen, Tuncay (6 Nisan 1996). "Futbola dört yabancı". Milliyet. s. 27. 
  156. ^ "Dördüncü yabancı tamam". Milliyet. 10 Temmuz 1997. s. 28. 
  157. ^ "5 yabancıya izin". Milliyet. 14 Ocak 1999. s. 32. 
  158. ^ Ersen, Cemal (30 Ocak 1999). "Federasyon sıkıştı!". Milliyet. s. 30. 
  159. ^ Türker, Atilla (2 Şubat 1999). "Futbolun çivisi çıktı". Milliyet. s. 30. 
  160. ^ "Günün içinden". Cumhuriyet. 14 Temmuz 1999. s. 18. 
  161. ^ Yiğit, Kartal (15 Temmuz 2000). "Futbolda 5-1 devri". Milliyet. s. 36. 
  162. ^ "5 sahaya 1 tribüne". Hürriyet. 15 Temmuz 2000. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  163. ^ Akın, Gökay (18 Mayıs 2001). "Futbolda sekiz yabancı". Milliyet. s. 27. 
  164. ^ "8 yabancıya 'Evet'". Hürriyet. 18 Mayıs 2001. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  165. ^ "6 yabancıyla devam". Hürriyet. 6 Ağustos 2004. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  166. ^ Koç, Özgür; Kaçar, Muhammed (7 Temmuz 2007). "Yabancı sayısında şok karar". Hürriyet. Trabzon: Doğan Haber Ajansı. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  167. ^ "Anadolu kulüplerinde 6+2 sevinci". Hürriyet. 30 Ocak 2008. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  168. ^ "TFF lig statüleri yürürlüğe girdi". Hürriyet. Anadolu Ajansı. 14 Temmuz 2010. 18 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  169. ^ "'Sınırsız yabancı' sevinci". Cumhuriyet. 11 Ağustos 2011. 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  170. ^ "TFF yabancı oyuncu kararını verdi". Hürriyet. 18 Haziran 2013. 22 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
  171. ^ "İşte yabancı kararı". NTVSpor.net. 16 Mayıs 2014. 28 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2014. 
  172. ^ "Demirören: "Yabancı değil yerli kuralı"". Türkiye Futbol Federasyonu. 5 Ocak 2015. 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2015. 
  173. ^ "Futbolda yabancı devrimi". Milliyet. 5 Ocak 2015. 6 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2015. 
  174. ^ "Süper Lig'in şampiyon teknik direktörleri". Hürriyet. 26 Ağustos 2014. 29 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Süper Lig ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Süper_Lig&oldid=34434233" sayfasından alınmıştır