Indianapolis

Indianapolis, Indiana Indianapolis Şehri
Birleştirilmiş Şehir ve İlçe
Bayrak
Takma adlar: Indy, Daire Şehri, Amerika'nın Yol Kavşakları, Dünyanın Otomobil Yarışma Başkenti
Indianapolis'in Indiana Eyaleti ve Marion Kontluğu (County) içinde konumu
Indianapolis, Indiana Indianapolis Şehri'nin ABD'deki konumu.
Ülke	Birleşik Devletler
Eyalet	Indiana
Kontluk (County)	Marion Kontluğu (County)
İdare
• Tür	Konsey - Belediye Başkanı
• Belediye Başkanı	Joe Hogsett (D)
Yüzölçümü
• Birleştirilmiş Şehir ve İlçe	963.5 km²
• Su	17,9 km² (69 mil²)
Rakım	218 m
Nüfus  (2010)Nüfus Sayımı
• Birleştirilmiş Şehir ve İlçe	829.718
• Yoğunluk	861/km²
• Kent	1.219.000
• Metropol	1.756.241
Zaman dilimi	UTC-05.00 (EST)
• Yaz (YSU)	UTC-04.00 (EDT)
Alan kodu	317
Resmî site www.indy.gov

Indianapolis, ABD'nin Indiana eyaletinin 829.718 nüfusa sahip en büyük şehri. Indianapolis Indiana eyaletinin başkenti ve Marion kontluk (county) idare merkezidir. ABD'nin en büyük şehirler listesinde 14. sıradadır. Mississippi Nehri'nin doğusunda kurulan ve ABD'nin nüfusu en hızlı gelişen şehridir.

Indianapolis kurulmadan önce o mevkide yaşayan Amerika yerlileri "Miami Kabilesi" ve "Lenape veya Dealaware kabilesi" mensupları idi. 1820'li yılların başlarında Avrupa'dan ve ABD'nin diğer yerlerinden gelen beyaz göçmenler bu yerli Amerikalıları yaşadıkları yerlerden çıkartmışlardır.^[1]

1816'den itibaren bu tarihte kurulan Indiana eyaletinin başkentliği yapmış olan "Corydon, Indiana" kenti yerine 1820'de Indiana eyaleti için yeni başkent kurulması tercih edildi. ABD eyaletlerinin başkent seçimlerinde kullanılan ana kriter, seçilecek başkentten o eyaletin o sıradaki ve nüfusunun oturduğu mevkilerden yeni secilen başkente en kolay seyahat edip varabilmeleri idi. Buna karşılık Indiana eyaleti için seçilen başkent mevki (modern Indianapolis) bu eyaleti hemen hemen coğrafik merkezinde olduğu için seçilmiştir.^[2] Indiana Eyaleti Yüksek Mahkemesi Yargıçlarından biri olan "Jermiah Sullivan" bu yeni kurulacak eyalet başkentinin isminin eyalet ismine Grekçe şehir anlamına gelen 'polis eklenmesi ile "Indianapolis" olmasını teklif etti ve bu kabul edildi. Kurulacak Indianapolis için seçilen mevki "White Nehir" kıyısında idi ve bu seçim yapılırken White Nehri'nin kanallaştırılıp seçilen mevkiye kanallarla su üzerinden ulaşımın ucuzca ve kolaylıkla sağlayabileceği de düşünülmüştü. Fakat White Nehri'ni kanallaştırmak nehrin fazla kumlu olması dolayısıyla mümkün olmadı.

Indiana eyaleti 1820'de yeni kurulacak şehrin planlaması için ABD devletinin başkenti olması kararlaştırılan Washington için uygulanan "L'Enfant Planı"nı hazırlayan Fransız mimar "Pierre L'Enfant"ın yardımcısı olan "Alaxander Ralston"a şehir plancılığı görevini verdi. Ralston'un hazırladığı plana göre Indianapolis bir her tarfi bir mil olan kare şeklinde olacak ve böylece büyüklüğü tam 1 mil kare (yak. 3 km²) olacaktı. Bu yeni şehrin tam ortasında tam bir daire şeklinde bir açık park bulunacaktı. Bu parkın adı "Eyalet Valisi Dairesi" olacaktı çünkü bu dairesel arazinin ortasına "Eyalet Valisi"nin konağı yapılacaktı. Bu daireye şehrin doğu kenarın ortasından doğu-batı yönlü "Market Street (Çarşı Sokağı)" gelip şehrin tam karşında en batı yanı ortasına gidecekti. Benzer şeklide şehrin en güneyinin ortasından güney-kuzey yönlü "Meridian Streret (Meridyen Sokağı) bu daireye gelip geçecek ve şehrin en kuzeyi ortasına gidecekti. Böylece bir kare şekli yeni şehir ortasında bulanan daire ve bu daireye iki yandan gelen geçen Market Street ve Meridien Street ile sanki ortadaki daire ve bir artı işareti gibi olup şehir dörde bölünecekti. Indianapolis'in eyalet başkenti olarak göreve başlaması 10 Ocak 1825'te oldu. Bu plana göre yapılan "Eyalet Valisi Konağı" ancak 1857'ye kadar kullanıldı. "Eyalet valisi Konağı" 1857'de yıkıldı ve yerine 87 m yükseklikte bir uzun dikili taş ihtiva eden neoklasik mimari stilli kireç taşı ve bronzdan yapılmış "Askerler ve Bahriyeliler Anıtı" yapıldı. Bu mevkide bulun dairesel yol günümüzde "Monument Street (Anıt Sokağı)" olarak anılmaktadır. Günümüzdeki şehrin merkezi doğu-batı eksenli o zamanki adıyla "Market Street (Çarşı Sokağı)" olan ama modern adıyla "National Road (Ulusal Yol)" olarak anılan sokakta bulunmaktadır.

1 Ekim 1847'de Indianapolis'e ilk özel demiryolu hattı, "Jeffersonville, Madison ve Indianapolis Demiryolu Şirketi" tarafından yapıldı. Bundan sonra şehre yapılan demiryolları hatları şehrin gelişip büyümesinde önemli rol oynadı. Indianapolis'e birçok farklı demiryolu şirketi hat açtı ve bunlara yolcuların ve demiryolu şirketlerinin ortaklaşa kullanılacakları bir birleşik istasyon (Union Station) ilk defa Indianapolis'te açıldı ve sonra diğer ABD şehirlerine de "Union Station"ları yapıldı.

20. yüzyılın başında Indianapolis, büyük sayıda otomobil fabrikalarının bulunduğu bir üretim merkezi idi ve yüzyılın sonraki yıllarına bu otomobil üretim merkezliği Detroit'e geçti.

20. yüzyıl başlarından itibaren Indianapolis yapılan karayolları ile ABD'nin Orta-Batı bölgesinde bir otomobil-kamyon yollarının birleştiği bir kavşak merkezi oldu. Indianapolis'ten Chicago, Louisville, Cincinnatı, Columbus, Detroit, Cleveland ve St. Louis yönlerinde önemli karayolları yapıldı. Bu nedenle Indianapolis şehrinin bir takma adı "Amerika'nın Yollar Kavşağı Merkezi" oldu.

İlk ünlü "Indianapolis-500 Oto Yarışı" 30 Mayıs 1911'de 1909'da özel olarak yapılan "Indianapolis Motor Spedway" adlı motorlu otomobil yarışı i yarış pisti ve belirli yerlerindeki stadyumunda yapıldı. Böylece günümüze kadar her yıl yapılan otomobil yarışı Indianapolis şehrinin oto yarış ile ilgili turizm, hizmetler ve üretim ekonomisini tayin etti ve ABD'de Indianapolis şehrinin imajını oto yarış şehri olarak tespit etti.

Şehrin nüfusunun hızla büyümesi 20. yüzyılın ilk yarısında devam etti. Fakat II. Dünya Savaşı sonunda şehrin büyüme trendi değişti. Şehrin merkezinden şehrin varoşlarına doğru orta sınıfın ve ABD'de çoğunluğu beyaz ırktan olan bu sınıf mensuplarının göç etme süreci ("Beyazların Kaçışı Süreci") başladı. Şehrin ortasındaki eski evlerle dolu semtlerinde nispeten fakirler ve ABD'ye özel olarak Afro-Amerikan siyahiler çoğunlukta kaldılar. Varoşlara giden nispeten zenginler şehir vergileri vermedikleri ve şehrin ortasında bulunanlar fakirlik dolayısıyla şehir vergisi veremedikleri (ve şehirden sosyal ve mali destek yardımı bekledikleri için) şehrin mali durumu kötüleşti.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu ABD'de olan ırksal önyargılılık; ırksal kayrımcılık ve ırksal ayrımcılık ile birleşerek büyük sosyal sorunlar yarattı. 1860'larda ırksal ayırımcılığa karşı Afro-Amerikalı siyahilerin direnmesi ABD'nin her büyük şehrinde, bu arada Indianapolis'te kendini gösterdi. Buna rağmen Afro-Amerikan direniş lideri Martin Luther King bir suikasta tabi kalarak öldürülünce ABD'de büyük şehirlerde görülen ırksal ayaklanmalar, bir nadir şehir olarak, Indianapolis'te görülmedi. Buna nedenin bu suikastın yapıldığı günlerde Indianapolis'te cumhurbaşkanlığı adaylığı için seçim kampanyasında bulunan Robert Kenendy'nin bu kentteki ırksal sıkıntı tansiyonu düşürmek yaptığı konuşmalar ve hareketler olduğu kabul edilmektedir. 1970'li yıllarda şehrin ve şehrin bağlı olduğu ilçenin idaresinde ellerinde tutan Cumhuriyetçi Parti mensubu politikacılar Amerika Birleşik Devletleri Yüce Mahkemesi'nin "Brown Eğitim Kurulu Davası" yargılaması sonucu ile ABD'deki kamu okullarında ırksal ayrım uygulamayı yasak etmesinden daha önce çıkartılan bir kanunla bu ırksal ayırmayı yasak etmişlerdi. Ama bundan sonra ırksal sorununu pek uygun olarak çözemediler. 1970'te uyguladıkları Indianapolis ve İlçe Yönetimin birleştirilmesi ve "Birleşik Şehir ve İlçe İdaresi (Unigov)" kurulması gibi ABD'de gayet nadir görülür yerel idare sistemleri, ortaya çıkardı. Bu özellikle varoşlara geçmiş olan orta sınıfın hoşnutsuzluğunu çekti ve bunlar çeşitli yollarla kendi menfaatlerini (örneğin özel okullar kurarak) korumaya devam ettiler. bu kanunlarla korunacak olan siyahi ırk mensupları da bu tedbirlerden pek az fayda gördüler.^{[kaynak belirtilmeli]} Kanunen okullarda ırk ayrımı yasak olmasına rağmen ırkların yaşadıkları mevkilerin ayrı olması dolayısı ile belli okullarda belli ırktan öğrenciler teksif oldu. Bunu önlemek için Fedaral mahkemede Yargıç S. Hugh Dillin'in yargılama kararına göre değişik ırktan öğrencilerin otobüs yolculuğu yaptırılarak her bir okulda bir ırksal denge sağlanması uygulaması yürürlüğe kondu.

"Birleşik Şehir ve İlçe İdaresi" ile Indianapolis'in sınırları değişti ve şehrin nüfusunu büyüklüğü ve nüfusun ırksal bileşimi hep değişti. Yeni Indianapolis o zaman ABD'nin en büyük 11. şehri sırasını aldı. Yeni kurulan "Unigov" idaresi için yaptırılan yeni idare binası "Indianapolis Şehir İlçe Binası" şehrin en yüksek binası oldu ve bu binanın yüksekliği planmış şehrin ortasında bulunan "Askerler ve Bahriyeler Anıtı"nın yüksekliğini geçti.

1970'li ve 1980'li yıllarda Indianapolis "beyazların varoşlara kaçışı'" ve "şehrin ortasının sosyal yapısının ve ikametgâh yapılarının çürümesi" süreçlerine yakalandı. Şehir-ilçe idareci politikacıları bu sorunlara çareler arayıp bunları uyguladılar. Şehre turist çekip ve ayrıca şehrin bir ulaşım ve nakliyat merkezi yapıp şehri ekonomik yapısını değiştirmek için planlar uyguladılar. Örneğin 1975'te eski yerel idare belediye havaalanı ("Weir Cook Belediye Havaalanı") "Indianapolis Enternasyonal Havaalanı " adıyla yeniden lanse edilerek bir uluslararası havaalanı yapıldı. Bunlar bir şehirde ekonomik büyüme hamlesi yarattı. Şehirde uygulanan şehirsel yenileme yatırımları ve projeleri arasında "Indianapolis Konferans Merkezi" inşa edilmesi ve bu merkezin 2011 başında tevsi edilip genişletilmesi; şehrin çevre yolu olan I-465 eyaletler arası otoyolunun yenilip iyileştirmesi; yeni uluslararası havaalanına yeni terminal binası yapımı; 2011'de açılan Indiana Colts Amerikan futbol takımına yeni "Lucas Oil Stadyum" adlı stadyumun yapılması gelmektedir. Aynı zamanda şehrin merkezinde çürümeye yüz tutan binaların yıkılıp yeni ikametgâhlar yapılmasına önem verilip şehirsel yenileşme sağlanmaya da önem verildi.

Şehirsel yenileşme projelerin takip eden iş ve ticaret Amerikan dergisi olan "Forbes" ve benzer hedefli "Livability Websitesi" Indianapolis'in gayretlerini öven ve yaptıkları yatırımlarla orta çıkartılan yeni şehir merkezleri arasında en iyilerinden başında Indianapolis geldiğini bildirmişlerdir. Bu kaynaklara göre Indianapolis'in yeni merkezinde 300'den fazla perakende satış dükkânı, 35 otel, 350 tane restoran ve yiyecek sağlama dükkânları; yeni sinema salonları, yeni spor salonları, müzeler, güzel sanatlar galerileri ve parklarla Indianapolis yerel halk ve şehir misafirlerine gayet çekici bir şehir merkezi olmuştur.^[3]

Indianapolis'in resmen 8 tane kardeş şehri vardır:^[4]

Indianapolis Merkezi Panoraması

Indianapolis Merkezi Panoraması geceleyin

• Indianapolis'teki en yüksek binalar listesi

Wikimedia Commons'ta Indianapolis ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmi websitesi 4 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Greater Indianapolis Ticaret Odası websitesi 4 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• DMOZ Open Directory Projesi " Indianapolis" maddesi (İngilizce)
• "Vikigezgin" websitesi "Indianapolis" maddesi 28 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Indianapolis tarihi^{[ölü/kırık bağlantı]} (İngilizce)
• Indianapolis Konferans ve Ziyaretçiler Rehberi 10 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)