Hessen

Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın. Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Eylül 2020) Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Hessen" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2024) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bu maddedeki üslubun, ansiklopedik bir yazıdan beklenen resmî ve ciddi üsluba uygun olmadığı düşünülmektedir. Maddeyi geliştirerek ya da konuyla ilgili tartışmaya katılarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.

Hessen
Eyalet
Bayrak Arma
Ülke	Almanya
Başkent	Wiesbaden
İdare
• Başbakan	Boris Rhein
Yüzölçümü
• Toplam	21,114.73 km²
Nüfus  (31 Aralık 2017)
• Toplam	6.243,262
• Yoğunluk	300/km²
Zaman dilimi	UTC+01.00 (OAS)
• Yaz (YSU)	UTC+02.00 (OAYS)
Resmî site www.hessen.de

Hessen (Almanca telaffuz: [ˈhɛsn̩]  ( dinle)), Almanya Federal Cumhuriyeti'nin orta güneybatısında yer alan bir eyaletidir. 6 milyonu aşkın nüfusuyla ülkenin en kalabalık 5. eyaletini, yaklaşık 21.000 kilometrekarelik yüzölçümüyle de en büyük 7. eyaletini oluşturmaktadır. Eyalet başkenti Wiesbaden olup, nüfusu en büyük şehri Frankfurt'tur.

Bugünkü eyalet 19 Eylül 1945'te Büyük Hessen (Almanca: Groß-Hessen) olarak kuruldu. İlk kurulan eyalet olarak demokratik bazlı bir anayasaya sahiptir. Geçmişte Volksstaat Hessen (Türkçe: Hesse Halk Devleti), Prusya kazası olarak ve 1944'te de Hür-eyalet Prusya'dan ayrılan Hessen-Nassau kazası olarak oluşmuştur.

Hessen ismi Almanya'nın diğer bölgelerinde görüldüğü gibi bu bölgede eskiden yaşamış Cermen kavimlerinden ismini almıştır. Bölgeye ismini veren kavmin Chatti kabilesi olduğu düşünülmektedir.^[1] Bu isim 7. yüzyılda Chassi olarak, 8. yüzyıldan itibaren ise Hassi veya Hessi biçiminde kaydedildi.^[2]

Hessen eyaleti 21.115 km² alana sahiptir. Coğrafi merkezi Vogelsbergkreis kazasında Mücke-Flensungen'dadır. Almanya'nın ortasında bulunan Hessen eyaletinin komşu eyaletleri ise Kuzey-Ren Vestfalya, Aşağı Saksonya, Thüringen, Bavyera, Baden-Württemberg ve Rheinland-Pfalz'dır. Hessen'nin ortasında Ortabölge dağlarında en yüksek rakım 950 metredir.

Eyaletin tipik coğrafi yapısı genelde büyük tepeler ve dağlardan oluşmaktadır. Eyaletin bütün alanları yerleşim ve sanayi bölgeleri haricinde tamamı tarıma ve ormancılığa açılmıştır. Eyaleti güneyden kuzeye doğru tabiat parkları ile tanımlanmış ormanlarla kaplıdır. Bunlar arasında Odenwald, Taunus, Westerwald, Siegerland sıralanabilir.

Hessen'da Almanya'nın batısında baskın olan okyanusal iklim görülmektedir. Yılın büyük bölümü yağmurlu geçer. Ren nehri yamaçlarında güneşli günlerinin sık olması sebebi ile tanınan şaraplık üzüm bağlarına sahiptir.

Hessen eyaletinden başta Ren nehri olmak üzere Main, Weser, Lahn, Fulda, Dill ırmakları geçmektedir. Nehirler genelde kanallaştırılma çabalarından sonra gemi ile yük taşımacılığına açılmıştır. Eyalette büyük çapta göller olmasa da baraj ve yapay göllere sahiptir.

Bugün eyalet sınırları içerisinde çeşitli derebeylikler ve kazalar kurulmadan önce uzun bir zaman diliminde Roma imparatorluğunun sınırları korumayla görevli sancak idi. Romalılar imparatorluk sınırlarını Cermen halkına karşı koruyabilmek için sınır boyunca Limes adında kütük kazıklı ve gözetleme kuleleriyle donatmışlar. Orta Çağ'dan itibaren bölgenin önemliliği sonucu zenginleşen derebeylerin, toprak ağalarının yönetimlerinde kalmış, sonra şehir devletçikleri oluşmuş. Şehir devletçikleri daha sonra Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu altında birleştirilmişler.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Ren'in batısındaki Hessen toprakları yine Fransa tarafından işgal edilirken, geri kalan bölge ABD işgal bölgesinin bir parçasıydı. Fransızlar, Hessen'in bir kısmını bölgenin geri kalanından ayırdı ve yeni kurulan Rheinland-Pfalz eyaleti içine dahil etti. Öte yandan Birleşik Devletler, 19 Eylül 1945'te Büyük Hesse (Groß-Hessen) eyaletini, Hesse-Darmstadt ve eski Prusya Hessen-Nassau eyaletinin birçoğundan ilan etti. 4 Aralık 1946'da Groß-Hessen olan ismi, resmî olarak Hessen olarak değiştirildi.

2. Dünya Savaşı'ndan sonra Amerikan işgal yönetiminin telkinleri ile 19 Eylül 1945'te eyalet olarak tanımlanıp, 1946 da halk oylaması sonra eyalet anayasasının kabulü ile birlikte Hessen Eyaleti resmen ilan edildi.

Nüfusu 6 milyonu aşkın ise de yaşlanan Alman halkı ve eyalete dışarıdan göçme yoğunluğunun sürekli düşmesi sonucu 2050'de 5 milyonun altına inmesi tahmin edilmektedir.

Halkın %80 den fazlası internet kullanmaktadır. Hemen hemen her hanenin telefonu bulunmakta. Kablo TV ve İnternet kullanımı yüksek. Hızlı İnternet (VDSL, 16-32Mbit) kullanımı yoğun. GSM kapsam alanı neredeyse %99 dur. Her hane başına istatistik 1,5 adet binek t aracı düşmektedir. İşsizlik oranı %4,5 iken bu oran göçmenlerde %10'u geçmektedir. Diplomasız gençlerin sayısı göçmenlerde %20 üzerinde, Almanlarda ise %6'nın altındadır.

Hessen eyaleti halkının büyük çoğunluğu 2. Dünya Savaşı sonrası, sonradan doğu bloku diye tanımlanan ülkelerden, göçen Almanlardan oluşmaktadır. Almanca dili genelde kırsal bölgelere mahsus şivelerle konuşulsa da, eyalete mahsus bir Almanca şivesi yoktur. Ama bölgesel şivelerin toplamına Hessence diye sıfatlandırılmaktadır.

Hessen'de baskın din Hristiyanlıktır ve 2016 yılında devlet desteği ile yürütülmüş bir anket araştırmasına göre toplumun %63'ü tarafından inanılmaktadır. Bu bağlamda Protestanlık, toplumun %36'sı, Katolik Kilisesi ise %24'ü tarafından inanılan kurumları oluşturmaktadır. Toplumun %32'si dinsizdir. Müslümanlar toplumun %3'ünü oluşturmaktadır.^[3]

Anayasaya dayalı parlamenter demokratik yönetimidir. Yüzde 5 barajını aşabilen siyasi partiler eyalet parlamentosuna beş seneliğine seçilebilmektedirler.

Yönetim bir eyalet başbakanını ve bakanlarından oluşan kabineden oluşur. Eyalet yüksek mahkemesi çıkarılacak yasaları anayasa uygunluğunu denetleyen ve parlamento üyesi 11 azadan oluşur. Başbakan eyaleti temsil eder. 1918 senesine kadar herhangi bir yönetimlerde yer almış Alman krallık ailesine ait kişiler parlamento üyesi olamazlar.

Eyalet aslında Sosyal Demokrat Partisinin kalesi olarak görülmekte idi. 1999'dan itibaren Muhafazakâr Demokrat Hristiyan Partisi ile Hür Demokratlar Partisi'nin koalisyonu ile yönetilmektedir. 2008 eyalet seçimlerinde hiçbir parti çoğunluğu sağlayamadığı için şimdiki başbakan Kock, yönetim işlerini vekaleten yönetmektedir.

Hessen 21 ilçeye (Landkreise) ve 5 bağımsız şehre (Kreisfreie Städte), ayrıca her biri Darmstadt, Gießen ve Kassel olmak üzere 3 yönetimsel bölgede (Regierungsbezirk) gruplanır. Aşağıda bu idari bölgeler ile bu bölgelerin otomobil plakaları ve yönetim merkeleri verilmiştir:

Bağımsız sehirler ve otomobil plakası:

1. Darmstadt DA
2. Frankfurt F
3. Kassel KS
4. Offenbach am Main OF
5. Wiesbaden WI

Eyaletin yerleşme yoğunluğu güneyde bulunan Frankfurt metropolünü barındıran Rhein-Main bölgesinden kuzeyde eyalet yönetim dairelerinin yerleştirildiği Kassel şehrine doğru eğilim bulunmaktadır. Başlıca önemli endüstri ve finans merkezi Frankfurt metropolü eyaletin belkemiğidir. Eyaletin dinlenme ve geziye dayalı turistik bölgelerle kaplıdır. Kaplıca ve kumarhaneleri ile ünlü Wiesbaden, Bad-Vilbel, Bad Ems meşhurdur. Ren nehri kıyısındaki tarihi şehirlerle, nehir boyunca manzaralı ve tarihi kaleleri ve şatolarının ünü dünyaca meşhurdur. Orta Çağ'dan daha da önce tarihi dokularına sahip şehirlerin krallık (Marburg), başpikaposluk (Limburg), derebeylik (Nassau) gibi tarihi dokulara sahiptirler.

Almanya'nın başlıca ekonomisi ve endüstrisi (kimya, teknoloji, finans ve oto üretim) Frankfurt metropolünde nehir ve hava taşıma avantajları bu havzadadır. Avrupa topluluğunun Merkez Bankası Frankfurt'tadır. Frankfurt bu nedenden ötürü Almanya'nın finans merkezidir. Eyaletin üçte biri tarım için kullanılmaktadır.

Avrupa'nın 3. büyük havaalanı Fraport AG(Frakfurt am Main) dir. Lufthansa AG, Alman Demiryolu, Alman Posta Grubu, ReWe Grubu, Frankfurt Havaalanı, Telekom AG, Opel ve Volkswagen eyaletin en büyük işveren firmalarıdır. Opel AG'in 15 bin kişi çalıştıran Avrupa üretim AR-GE merkezi Rüsselsheim'dadır.

Eyalette yer alan Biblis bölgesinde Biblis Nükleer Santrali adlı bir atom enerji santrali bulunmaktadır.

Eyalet, Avrupa'nın en büyük ve önemli havaalanlarından biri olan Frakfurt am Main Havalimanı'nı barındırmaktadır. Devasa havaalanı dışında nehir yük ve gezi gemiciliğine sahip Ren ve Main nehirlerini bulundurmaktadır. Eyaletin en derin kırsal bölgelerine kadar ulaşan asfalt yolların yanında Frankfurt-Köln metropollerini birbirine bağlayan Bundesautobahn 3 yanında Avrupa'nın belkemiği sayılan A5 otoyolu da buradadır. Hızlı tren güzergahına (Intercity) sahiptir. Frankfurt şehri tren garı yanında, modern havaalanına sahiptir. Şehir otobüs ağı yanında metro ve tramvay hatları da yer almaktadır.

Eyalet, haritalandırılmış gezi amaçlı mükemmel bisiklet tur yolları (tren ve otobüs bağlantılı) ile baştan başa kaplıdır.

Eyalet sayıca zengin, saygın ve köklü eğitim kurumları ile tanınmaktadır. Bu kurumların en başlıcaları arasında Frankfurt am Main'de yer alan Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi, Justus-Liebig-Universität Gießen, Marburg Philipps Üniversitesi, Darmstadt Teknik Üniversitesi ve Kassel Üniversitesi bulunur.

Müzeleri ile zengin olan eyalette, paleontolik çağlar müzeleri, Roma ve German imparatorluk müzeleri, yerel folklorik müzeler, teknoloji müzeleri, kültür ve tabiat müzeleri, modern sanat müzeleri olarak sayılabilmektedirler.

Eyaletin birçok spor dalında Federal Liglerde (Bundesliga) mücadele veren kulüplere sahiptir. Hatta çeşitli jimnastik dallarında dünya şampiyonu olan kulüp ve sporcular bu eyalettendirler. Her tür yaz ve kış sporları tesisleri ile zengindir.

Hessen eyaletinin Neu-Isenburg şehri Almanya'nın matbaacılık merkezidir. En başlıca yerli ve yabancı yayımlar burada basılmaktadır. Eyaletin özel ve resmî, bölgesel ye eyalet çapında yayın yapan birçok televizyon ve radyoları vardır.

• Wiesbaden Eyalet başkenti
• Frankfurt Metropol kent
• Hofgeismar
• Kassel
• Marburg Üniversite şehri
• Giessen Üniversite hastahane şehri
• Wetzlar
• Fulda
• Darmstadt T. Üniversite şehri
• Offenbach a.M.
• Bensheim
• Limburg an der Lahn Başpiskoposluk kenti
• Taunusstein Taunus Tabiat Parkı
• Borken hessen Maden müzesi ve gölleri
• (Weilburg an der Lahn) Almanya'nin ilk Kralı Konrad I. doğup büyüdüğü kent

Aşağıda Hessen eyaletinin kardeş bölgeleri verilmiştir:^[4]

Hessen'in kardeş bölgeleri

	Akitanya	Fransa	1. November 1995
	Bursa	Türkiye	21. Oktober 2010
	Emilia-Romagna	İtalya	29. Juli 1992
	Yaroslavl Oblastı	Rusya	16. Oktober 1991
	Büyük Polonya Voyvodalığı	Polonya	7. Dezember 2000
	Wisconsin	ABD	20. September 1976

Wikimedia Commons'ta Hessen ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmi web sitesi 12 Kasım 2002 tarihinde Library of Congress sitesinde arşivlendi