Kahire Genizası
Kahire Genizası, Eski Kahire'nin doğusunda Basatin mezarlığında, Fustat'ın Ben Ezra Sinagogu'nun genizasıdır. Burada 280.000 adet Yahudi el yazması parçalar bulunmuştur. Bu parçalar başta Cambridge ve Manchester olmak üzere üniversite kütüphanelerine dağıtılmıştır.
Keşfi ve bugünkü konumu
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kahire Genizası'nın önemi ilk olarak 1800'lerin ortalarında Yahudi seyyah ve araştırmacı Jacob Saphir tarafından keşfedildi. Popüler ve akademik alanda ise 19. yüzyılın sonlarında Solomon Schechter'in çalışmaları sırasında ön plana çıktı.
Bu belgeler bugün Amerikan ve Avrupa üniversitelerinin kütüphanelerinde arşivlenmiştir. Taylor-Schechter koleksyonundan Cambridge Üniversitesi'nde 193,000 parça, Amerika Yahudi İlahiyat Fakültesi'nde 31,000 parça bulunur. Ayrıca, John Rylands Üniversite Kütüphanesi'nde 11,000'den fazla parça dijitalleştirilip arşiv sayfası na yüklenmektedir.
İçerik ve özelliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu belgeler 870 ila 1880 yılları arasında yazılmıştır. Normalde genizalar periodik olarak boşaltılıp içindeki materyaller mezarlıklara gömülür. Bu metinlerin çoğu Arap alfabesi kullanılarak İbranice yazılmıştır. Metinler miadını doldurduktan sonra dahi hem Yahudilerce İbrani dilininin Tanrı'nın dili olduğuna inanıldığından hem de metinlerde Tanrı'nın adı geçtiğinden harap veya yok edilemezler. Genizadaki metinleri yazan Yahudiler dönemlerinin toplum kültür ve diline aşinaydılar. Zamanının konuşulan ve anlaşılan Arapçası açısından paha biçilmez bir kanıt sunmaktadır. Ayrıca, bu metinlerin yaratıcısı Yahudilerin dönemin toplumuna ayak uydurup Müslüman ve Hristiyan komşuları gibi, ticaret, çiftçilik ve emlakçılık yaptıkları görülür.
Bu materyallerin 950 - 1250 yılları arasında sosyal ve ekonomik tarihi kanıtların önemi üzerinde ne kadar durulsa azdır. Yahudi dinadamı Shelomo Dov Goitein hayatını bu dönemdeki 35,000 kişiyi indekslemek için adadı. Bu listedekilerden 350 tanesi "göze çarpan" kişiliklerdir; bunlar içinde Musa ibn Meymun ve onun oğlu Avraham bulunur. Ayrıca listede 200 "iyi bilinen aileler", 450 meslek ve 450 nesne bulunur. Nesnelerin Mısır, Filistin, Lübnan, (Şam ve Halep hariç) Suriye, Tunus, Sicilya ve hatta Hindistan'dan geldiği görülür. Bu metinlerde, Orta Asya'daki Semerkant'tan batıya Sevilla ve Fas'taki Sicilmasa'ya; Aden'den kuzeye Konstantinopolis'e kadar alandaki şehirlerin isimleri vardır. Narbona, Marsilya, Cenova ve Venedik gibi Akdeniz limanlarının yanı sıra Kiev ve Rouen limanlarından da bahsedilir.[1]
Kitap sayfaları parçaları da bulunan genizadaki yığında 280,000 parça yaprak bulunmuştur ve bunların içinde Yahudi metinlerinin yanı sıra Kur'an'dan da parçalar bulunur. Dinbilimcilerin özellikle ilgisini çeken parçalar ise Tanah'a girmemiş olan Sirah parçalarıdır.
Edebi olmayan metinler içinde az da olsa mahkeme kararları, yasal metinler ve yerel Yahudi cemaatinde yapılan yazışmalar (ör: Aşkelon Karay ihtiyarlarının mektubu) yer alır. Goitein'e göre yaklaşık 10,000 parça olan bu makalelerin tarihi değeri bulunmaktadır. Bu parçalardan sadece yarısı bütünüyle korunmuştur.[1]
Genizaya eklenen belgelerin sayısı yıldan yıla değişiklik göstermiştir. Örneğin 1266 ile 1500'ler arası Yahudi nüfusunun çoğu Kuzey'de Kahire'ye göç ettiğinden ve yerel cemaate kovulan İspanyol Yahudileri yerleştiğinden bu dönemde fazla belge eklenmemiştir. Bu yeni gelenlerin eklediği Hazar Yazışmaları, Schechter Mektubu ve Kiev Mektubu gibi metinler Hazarya ve Kiev Knezliği hakkında tarihe ışık tutmuştur. Batılı dinbilimcilerin genizayı boşaltmasına kadar geniza hala faaliyet göstermekteydi.
  |
|
Yahudi felsefesi
Dinî metinler
Kutsal Şehirler
Önemli şahsiyetler
Yahudi hayatı
Okullar
Dinî roller
Dinî yapılar
Etnik bölünmeler
Yahudi mezhepleri
Dinî objeler
Diğer dinler ve Yahudilik
|
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b A Mediterranean Society: The Jewish Communities of the Arab World as Portrayed in the Documents of the Cairo Geniza, by Shelomo Dov Goitein (6 volumes)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- AHRC Rylands Cairo Genizah Project[ölü/kırık bağlantı]
- The Friedberg Genizah Project
- Princeton Geniza Project Website 6 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- A Window into Jewish Medieval Life 26 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- University of Cambridge Taylor-Schechter Geniza Research Unit
- Penn/Cambridge Genizah Fragment Project 15 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Hazar kağanları |  | |
|---|---|---|
| Diğer kişiler | Alp Ilteber • Alp Tarkan • Balgatzin • Barcık • Bulchan • Hazer Tarkhan • Oleg • Gotialı John • IV. Leon • Papatzys • Pesakh • Ras Tarkan • Serach • Sfengus • Svyatoslav • Theodora • Çiçek • Yitzhak ha-Sangari | |
| Coğrafi yerler | Altın Tepeler • Azak • Belencer • Chersonesos • Dinyeper • Dağıstan • Gözleve • İtil • Kefe • Kafkaslar • Kazarki • Kerç • Kırım • Hamlic • Hazaran • Humar • Levedia • Saltovo-Mayaki • Samandar • Sambalut • Sambat • Samiran • Samosdelka • Sakşın (Saray Batu) • Sarkel • Semikarakorsk • Sudak • Taman • Tmutarakan | |
| Bağlantılılar | Abazalar • Alanlar • Arsiya • Belencerler • Karaçaylar • Başkurtlar • Burtalar • Kırım Gotları • Doğu Slavları • Kuzey Kafkasya Hunları • Juhuri • Kabarlar • Çerkesler • Lazlar • Lezgiler • Macarlar • Mordvinler • Oğuzlar • Onogurlar • Peçenekler • Sabirler • Serir • İdil Bulgarları | |
| Araştırmacılar | ||
| Kalanlar | ||
