Güvercinada

Güvercinada, Türkiye'nin Aydın ilinde bulunan bir adadır.

Kuşadası ilçesinde yer alan ada, insan yapımı bir geçitle karaya bağlıdır. Kuşadası için bir simge niteliği taşıyan adada Cenevizliler tarafından inşa edilmiş bir kale bulunmaktadır.^[1] UNESCO, 2020'de kaleyi “Ceneviz Ticaret Yolu’nda Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Kale ve Surlu Yerleşimleri” dosyası kapsamında Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil etmiştir.^[1]

Güvercinada'nın tamamını kaplayan Güvercinada kalesi, doğal bir kayalık üzerinde bulunur. Tarihi 13. yüzyılın sonlarında ya da 14. yüzyılın başlarında Kuşadası'na gelen Cenevizlere dayanmaktadır, Osmanlı İmparatorluğu döneminde yenilenmiştir. Osmanlı döneminde ada korsanlara karşı da bir karakol vazifesi yapmış olduğu için, Korsan Kalesi olarak da bilinir.^[2]

Adadaki iç kaleyi ve şehir cephaneliğini, 1533 yılında kurulan Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti'nin ilk beylerbeyi olarak atanan Barbaros Hayreddin Paşa yaptırmıştır.^[3] 1613 yılında Kuşadası'nın sadrazam ve damat Öküz Mehmed Paşa mülk olarak verilmesinden sonra Mehmet Paşa Güvercinada Kalesini tamir ettirdi. 19. yüzyılda şehrin Mora İsyanı sırasında dış surları ve kale çevresindeki surlar subaşı İlyas Ağa tarafından 1826-1827 yıllarında tamir edildi.^[3] Kale, 1834 yılında tekrar onarımdan geçirilip güçlendirildi ve 1957 yılında bir mendirekle karaya bağlandı. Kale, 2013 yılında yeniden onarım gördü ve kale içinde bazı yapılar onarıldı.

Erken seyahatnamelerin tanımlamalarında ve günümüze ulaşan gravürde, adadaki tek tahkimat olarak yalnızca kare planlı kule görülmektedir.^[4] Kule, dıştan 15.7x17.35m. boyutlarında olup, uzun tarafta basamaklı bir kaide üzerinde yükselir. Bu kaide kısmı aslında bir sarnıçtır ve kısmen gömülü tonozlu bir mekandan ibarettir. Kuleye giriş, güney cephededir. Kapıya merdivenli bir platformla ulaşılır. Dış duvarlar, top bataryaları için açılmış pencerelerle derin şekilde parçalanmıştır. Kule içinde kuzeydoğu köşedeki 22 basamaklı bir merdiven çatıya açılır. Çatıda yağmur suyunu aşağıdaki sarnıçlara ulaştıran kanallar günümüzde işlevini kaybetmiştir.

Güvercinada'da surlar adayı çepeçevre saracak şekilde yaklaşık 3 m. yüksekliğinde inşa edilmiştir.^[5] Ada, üç yönde sarp yamaçlı doğal bir koni şeklinde yükselmektedir. Surlar, bu koninin sarp yamacına doğru itilmiş, böylece kayalık yamaç bir yandan sur duvarlarına temel oluştururken diğer yandan bu kesimlerde kaleyi çok daha güvenli kılmıştır. Surların güneyinde doğu yönüne cepheli merdivenlerle çıkılan yuvarlak kemerli ve iki kule ile korunan kale giriş kapısı yer almaktadır. Kuzey kule beşgen, güney kule ise silindirik biçimdedir

Kule kapısının solunda, mazgal pencerelerin kotunda duvar içine gömülmüş mermer bir kitabe levhası yer alır. Kitabe 1242 (1826) yapımlı ve 4 satır, 20 mısradır.^[6]

Kitabede yer alan yazı eski Türkçeye “Allah’a hamdolsun. Bu kalenin inşası tamam oldu. Taşları Yılancı’dan (Yılancıburnu) geldi ve bu kalede kullanıldı. Alt tarafta (muhtemelen kale eteğinde) deniz dalgalarının dövüldüğü bir taş konak vardı. Burası kimsenin bilmediği boş çıplak bir toprak iken Sultan Kalesi oldu. Onun banisi (yaptıranı) şerefi Hızır’ın dostu olan İlyas Ağa’dır. O her işinde gani rahman olan Allah’a güvenip tekevvül etmiştir. Allah onun ihsanını ve neslini ebedi kılsın ve her iki cihanda selam et içinde olsun. Cennete girmekte (girmesinde) onun delili olsun ve yüce gayesinde ersin. Tarihi sığınılacak yer olarak söylerdim. (Böylece) “birmanalar incisi çıktı.” olarak çevrilmiştir.^[7]

Kuşadası'nın endemik bitkilerinden tülüşah (Centaurea Mykalea), Güvercinada Kalesi'ndeki özel alanda koruma altına alınmıştır. Kanarya sarısı rengi ve iri çiçekleriyle gösterişli bir tür olan bitki, halk arasında Aydın Gaşağı olarak da bilinir.^[8]

Wikimedia Commons'ta Güvercinada ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Aydın ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.