BT tankı

BT Serisi Tanklar
Çeşidi	Hızlı Tank
Uyruğu	Sovyetler Birliği
Özellikler
Ağırlık	11.5 ton
Uzunluk	5.58 m
Genişlik	2.23 m
Yükseklik	2.25 m
Mürettebat	3
Zırhı	6 - 13 mm
Ana silahı	45 mm Model 32
Diğer silahları	DT makineli tüfek
Motor	Model M-5 400 hp (298 kW)
Kaldırma kapasitesi	35 beygir/ton
Süspansiyon donanımı	Christie süspansiyonu
Harekat menzili	200 km
Azami hızı	72 km/h

BT Serisi Tanklar. Rusça (Быстроходный танк, Bystrokhodny Tank) (Türkçesi → Hızlı tank) anlamına gelen BT serisi tanklar SSCB tarafından 1932 ve 1941 yılları arasınca büyük adetlerde üretilen süvari tank sınıfıda diyebileceğimiz hafif sınıf bir tanktı. Hafif olmalarına rağmen iyi silahlandırılmış bu model, sınıfı tanklar içerisinde en iyi hareket özelliğine sahip araçtı. Kızıl Ordu içerisinde kısaca Betka, daha küçük modelleri ise Betuşka olarak bilinirdi.

BT tankı dönüştürülebilir tank modelindeydi. 1930'lu yıllarda tasarımcısı J. Walter Christie paletleri çıkartılabilen bir tank üzerinde çalışmaya başladı. Sonunda mürettebatı tarafından 30 dakika içerisinde paletleri tamamen çıkartılıp karayolunda tekerlekleri üzerinde gidebilecek bir tanka dönüşebilen bu model ortaya çıktı. Bu sayede tank arazide olduğu gibi karayolunda da hızlı hareket edebiliyordu. Paletsiz durumda tankı ön tekerlekleri hareket ettiriyordu.

1930 yılında görünüşte Sovyet tarım organizasyonu olarak bilinen AMTORGa bağlı OGPU ve GRU haberalma servisi ajanları, New York da bulunan siyasi ve askeri makamları ikna ederek Amerikan yapımı Christie tankına ait plan ve özellikleri ele geçirdi.^[1] En az iki adet Christie M1931 tankı (taretsiz olarak) ABD tarafından sahte belgeler düzenlenerek SSCB ne satıldı. İhracat belgelerde araç “tarım traktörü” olarak gösterildi. İki tankta başarılı bir şekilde Kharkov Komintern Locomotive Plant (KhPZ) tesislerine getirildi. Christie tankları Sovyetler tarafından hızlı tank olarak sınıflandırıldı ve kısaca BT adını aldı.^[2] Eldeki plan ve orijinal Christie prototipleri ışığında Ekim 1931 yılında silahsız olarak 3 adet BT-2 tankı 1932 yılında ise seri olarak BT-2 tankları üretilmeye başlandı. Birçok BT-2 bir adet 37 mm top ve bir adet Makineli tüfek ile üretildi. BT-3 ve sonraki modelleri 45 mm top ile üretildi. Christie M1931 prototipinde bulunan eğimli zırh daha sonra Sovyet tankların içinde tutulan bir tasarım oldu ve ileride yan zırhlarda böyle tasarlandı.

1937, KhPZ fabrikasında bulunan Şef tasarımcı Mikhail I. Koshkin e bağlı yeni tasarım ekibi yeni nesil BT tanklarını çizdiler. Ekip A-20 adında yeni bir model tasarladı. Bunun kopyası olan ancak daha ağır zırha ve silaha sahip A-32, ileride T-26 piyade tankı ve BT-8 süvari tankının yerini alacaktı. Tasarımı zaten tartışmalı olan tank için en önemli şüphe, kendisinden daha zırhlı T-34 tankı var iken Alman Blitzkrieg saldırı tehdidi karşısında ne kadar saldırı ve savunma gücünde olduğuydu.

Üretim adetleri:

• BT-5: 1,884
• BT-7: 5,328
• BT-8: 706

• BT-1 - Christie prototipi
• BT-2 Model 1932 – 37 mm top, M-5 motor (Amerikan Liberty motorunun kopyası) Renkli Çizimi
• BT-5- geniş silindirik taret, 45 mm top, yeni MT Renkli Çizimi
  • BT-5 Model 1933 – iki kapaklı yeni taret ve coaxial MT.
  • BT-5PKh – suya dalabilen model (prototip).
  • BT-5A – topçu destek modeli 76.2 mm obüslü (az sayıda üretildi).
  • BT-5 alev makinesi takılı - (prototip).
  • PT-1A – yeni gövdeli amfibik model (az sayıda üretildi).
• BT-7 Model 1935 – gövdesi kaynaklı, yeni tasarım ön gövde, yeni M-17T motor (BMW kopyası), ilave egzoz
  • BT-7 Model 1937 – eğimli yeni taret Renkli çizimi
  • BT-7TU – komuta modeli, yeni tasarım telsiz antenli
  • BT-7A – topçu destek modeli 76.2 mm obüslü
  • OP-7 – alez makinesi ile harici yakıt tankları.
• BT-8 (1938, prototipi A-8; Kızıl Ordu adı BT-7M) - yeni V-2 dizel motor, iki DT makineli tüfek: bir tanesi P-40 uçaksavar amaçlı diğeri taretin arkasında.
• BT-42 – Fin taarruz topu, Kızıl Ordu dan ganimet alınan BT-7lere İngiliz 114 mm obüs takılı modeli.
• BT-IS – Prototip ağır eğimli zırha sahip ileride T-34 modelinde kullanıldı.
• BT-SW-2 Cherepakha (Türkçe "kaplumbağa") – Prototip çok egimli zırha sahip.
• A-20 – Prototip yeni BT tankı, 20 mm zırh, 45mm top, V-2 dizel motor ve 8×6-tekerleğe dönüşebilen yürüyen aksam. A-32 denemeleri sırasında durduruldu, ileride T-34 orta sınıf tank olarak üretildi.
• TTBT-5, TTBT-7 - teletank

BT serisi tanklar II. Dünya Savaşı öncesinde askeri tarih yönünden önemli birkaç çatışmada yer almışlardır. Bu çatışmalardan ilki 1936 yılında İspanya İç Savaşında olmuştur. Uluslararası Tugay safında çatışmalara katılan BT-5 tankları 45 mm.lik ana silahlarıyla Alman ve İspanyol hafif tankları karşısında başarılı sonuçlar elde etmişlerdir.

1939 yılında Moğolistan sınırında Japonya ile Sovyetler arasındaki sınır çatışmalarında General Jukov, BT-5 ve BT-7 tanklarından oluşan tanklarını gruplar halinde ve hızlı manevralarla kullanarak başarılı olmuştur.

"Kış Savaşı" olarak da bilinen Finlandiya savaşında ise BT-2 ve BT-5 tanklarının ince ön zırhları, kayaklı tanksavar unsurlarının etkisiyle yetersiz kalmışlardır.

17 Eylül 1939 da Polonya sınırını geçen Sovyet birliklerindeki BT serisi tanklar, Polonya ordusunun zaten Alman taarruzları sonucunda çökmüş olması nedeniyle fazla zorlanmamışlardır.

1941 de, Barbarossa Harekatının ilk yılında BT serisi tanklar Alman tanklarının kalın ön zırhları ve atış güçleri karşısında büyük kayıplar verdiler. Leningrad yönünde gelişen Alman ilerlemesine karşı sevk edilen bu tanklar başarısız oldular. Özellikle Uman bölgesindeki tank savaşlarında üç Sovyet tank kolordusu, neredeyse tümüyle savaş dışı kalmıştır. Uman Savaşı, Kursk Savaşından sonra tarihin en büyük ikinci tank muharebesi olmuştur.

Kızıl Ordu Alman ordusunun Barbarossa Harekatına başlaması ile BT serisi tankları T-34 modeli ile yer değiştirmeye başladı.

Kızıl Ordu çok sayıdaki BT tankını 1945 yılındaki Mançurya topraklarındaki Ağustos Fırtınası Harekatı sırasında Japonya ordusuna karşı kullandı. Bu BT serisi tankların savaştaki son görevi olmuştur.

Kızıl Ordu nun sahip olduğu BT serisi 'süvari sınıfı' tanklar savaş öncesi dönemde kendi sınıfı tank tasarımları içerisinde hareket kabiliyeti bakımından en iyi araçtı. Bu sebepten ötürü birçok deneme modeli üzerinde çalışılan bu tanklar Kharkov, Ukraynada bulunan KhPZ fabrikasında üretildi.

Bu gün bir efsane olan T-34 tankı BT tankının geliştirilmiş bir modeliydi. T-34 tankında görülen birçok yenilik aslında BT serisinde elde edilen tecrübelerle sağlanmıştı. Aralarındaki nesil bağı inkâr edilemezdi. Tasarım süresi boyunca önemli teknik buluşlarda yapıldı. Özellikle BT-IS ve BT-SW-2 serisi deneme modellerinde ağır ve eğimli zırh bulundu. Bu buluş ileride T-34 üzerinde kullanıldı.

BT ler ayrıca istihkam araçları ve yürüyen aksamlar içinde deneme aracı oldu. Köprü döşeme modelinin T-38 tareti bulunuyordu. Standard tanklara üzerine çalı demeti monte ediliyordu. RBT-5 modelinde taretin sağında ve solunda iki adet roket rampası bulunuyordu. Birkaç modelinde çok dar paletler hatta ahşap kayak takımları kullanıldı.

KBT-7 modeli ise gelişmiş zırhlı komuta tankı olarak geliştirildi. Ancak üretimine geçilmeden II. Dünya Savaşı sona erdi.

1936 yılında Kiev Manevraları sırasında askeri gözlemcilere yüzlerce BT tankının geçişi gösterilmiştir. Daha sonra ülkelerine dönen İngiliz Ordu gözlemcileri, İngilizlere ait tanklardada aynı süspansiyon sisteminin kullanılmasını istedi. Sonuçta BT tankında kullanılandan türetilen Christie süspansiyonuda İngilizlere ait A-13, Crusader ve Cromwell tanklarına takıldı. İlginç olarak İngiliz Matilda takının gövde ön zırhıda BT tankına çok benzemektedir.

• II. Dünya Savaşı Zırhlı Araç Listesi

• Whittaker Chambers ISBN 0-89526-789-6
• Viktor Suvorov ISBN 0-241-12622-3
• Steven J. Zaloga ISBN 0-85368-606-8

Wikimedia Commons'ta BT tankı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Tank development index29 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BT tank ve modelleri14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.