Anzak Günü
| Anzak Günü | |
|---|---|
 Perth şehrinde 2009 yılı Şafak Merasimi | |
| Ülke | Avustralya Christmas Adası Cocos (Keeling) Islands Cook Adaları Niue Norfolk Adası Tokelau Tonga Yeni Zelanda |
| Türü | Ulusal anma günü |
| Önemi | Anzakların 1915'te Gelibolu'ya çıkarma yaptıkları |
| Sıklık | Yılda bir |
Anzak Günü, Avustralya ve Yeni Zelanda adına savaş ve çatışmalara katılan ve bunlarda ölen asker ve sivillerin anıldığı bir ulusal anma günüdür. 1916'dan itibaren her yıl nisan ayının 25'inde anma törenleri düzenlenir.
Anzak Günü, 1915 yılında I. Dünya Savaşı'nın Çanakkale Cephesi'nde Osmanlı İmparatorluğu'na karşı savaşan İtilaf Devletleri'nin Gelibolu Yarımadası'na çıkartma yaptığı ve ANZAC (Avustralya ve Yeni Zelanda Ordu Birlikleri) askerlerinin çok sayıda kayıp verdiği 25 Nisan gününün yıldönümünde kutlanır. Bu bir zafer kutlaması değil, Avustralya ve Yeni Zelanda uluslarından insanların niçin hiç tanımadıkları Anadolu topraklarında can verdiği sorusunu sorarak ulusal bilincin ortaya çıktığı günün kutlaması şeklinde gerçekleşir.[1]
Anzak Günü, Yeni Zelanda ve Avustralya'da ulusal tatildir. Ayrıca, Cook Adaları, Niue, Pitcairn Adaları ve Tonga'da da ulusal bayram statüsüne sahiptir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]I. Dünya Savaşı sırasında Anzak askerkerinin büyük kayıplar verdiği Gelibolu çıkarmasının haberi Yeni Zelanda'ya ulaşınca, çıkarmada can veren askerler için 30 Nisan 1915'te kendiliğinden törenler düzenlenmiş ve o gün yarım gün tatil olmuştur.[2] Ertesi yıl, 25 Nisan 1916'da 6434 askerin Avustralya'nın Brisbane kentinin sokaklarında 50.000 izleyicinin önünde geçit töreni yapması, daha sonra ulusal bir ritüel haline gelen Anzak Günü'nün temelini oluşturur.[3]
Çıkarmadan bir yıl sonra 25 Nisan günü Avustralya'da resmen Anzak Günü olarak adlandırıldı.[4] O yıl Avustralya, Yeni Zelanda, Mısır ve Londra'da çok çeşitli tören ve ayinlerle yapıldı; Londra'daki Westminster Abbey'de Kral V. George ve Kraliçe Mary'nin de katıldığı büyük bir anma töreni düzenlendi.[5]
Savaştan sonra Anzak Günü, Yeni Zelanda'da 1920 yılında kabul edilen Anzak Günü Yasası ile resmî tatil ilan edildi.[6] Anzak Günü, Avustralya'da 1920'de ulusal bir gün ilan edilse de, dükkanlarını kapatmak istemeyen işyeri sahiplerinin muhalefeti nedeniyle 1927'e kadar her eyalette tatil uygulanmadı; ancak birbirleriyle iletişim halinde kalmak isteyen savaştan dönmüş askerler, gayri resmî olarak Anzak Günü'nü kutluyorlardı.[7] İlk defa 1927'de tüm Avustralya eyaletleri Anzak Günü'nde resmi tatil oldu. O yıl Sidney Anıt Mezarı'nda, Anzak birliklerinin Arıburnu çıkarmasını yaptıkları zaman dilimi olan şafak vaktini hatırlatmak amacıyla Şafak Merasimi adı verilen tören düzenlenmeye başlandı.[8]
Günümüzde Anzak Günü ile ilişkilendirilen tüm ritüeller -şafak nöbetleri, yürüyüşler, anma törenleri- 1930'larda Avustralya Anzak Günü kültürünün bir parçası haline geldi.[9] Yeni Zelanda anma törenleri de bu ritüellerin çoğunu benimsedi; Avustralya'da yapılan şafak merasimi, 1939'dan itibaren Yeni Zelanda'da da düzenlenmeye başladı.[6]
Anzak Günü, II. Dünya Savaşı'ndan sonra daha kapsamlı hale getirilerek savaşlarda ölen bütün Avustralyalı ve Yeni Zelandalıların askerlerin anıldığı bir ulusal anma gününe dönmüştür.[8]
Törenlere katılan insanların sayısı 1960'larda ve 1970'lerde düşmüş; 1990'lara ise Gelibolu Yarımadası'nı ziyaret ritüelinin gelişmesiyle ilgi artmıştır.[10]
Gelibolu Yarımadası Şafak Merasimi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1990'dan sonra Gelibolu Yarımadasında her yıl Anzak Günü'nde Yeni Zelanda ve Avustralya'dan Türkiye'ye giden ziyaretçilerin katılımı ile Şafak Merasimi düzenlenmeye başlamıştır. Bu tören için gelen ziyaretçiler, 24 Nisan gece yarısı Çanakkale kent merkezinden Gelibolu Yarımadası'na geçerek Anzak Koyu’nda sabahın ilk ışıklarına kadar Çanakkale Muharebelerinde hayatını kaybedenleri anarlar. Törenin organizasyonu, Avustralya ile Yeni Zelanda devleti tarafından dönüşümlü olarak üstlenilmektedir.[8]
Şafak Ayini'ne Yeni Zelanda Genel Valisi, Avustralya Gazi İşleri Bakanı, İngiltere’nin Avrupa ve Amerika’dan Sorumlu Bakanı, Avustralya İçişleri Bakanı, Avustralya Genel Kurmay Başkanı, büyükelçiler, Fransa Savunma Ataşesi, Avustralya ve Yeni Zelandalı askerler ile Anzak torunlar; Türkiye temsilcileri ise Kültür ve Turizm Bakanı, Çanakkale Valisi, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanı ve diğer yetkililerdir. Törene, yetkililer dışında Türk ziyaretçi kabul edilmez.[8]
Merasim, Avustralya ve Yeni Zelanda Silahlı Kuvvetleri askerlerinden oluşan merasim kıtasının sabah 05.30’da tören alanına gelmesi ve bir askerin didgeridoo adlı mistik bir enstrümanla anma çağrısı yapılmasıyla başlar. Anzak yazısının bulunduğu kaideye katafalk konulur. Avustralya ve Yeni Zelanda temsilcileri konuşma yaparlar. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'nın Avustralyalı ve Yeni Zelandalı annelere ithafen söylediği ve 1934 yılında 18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi’nin yıldönümü nedeniyle düzenlenen törende okunmak üzere hazırlayıp dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Bey’e verdiği metinde yer alan şu sözler bir Türk askeri tarafından Türkçe ve İngilizce olarak yinelenir:[8]
| “ | Bu memleketin toprakları üzerinde kanlarını döken kahramanlar! Burada bir
dost vatanın toprağındasınız. Huzur ve sükûn içinde uyuyunuz. Sizler, Mehmetçiklerle yan yana, koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlâtlarını harbe gönderen analar! Gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlâtlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde rahat uyuyacaklardır. Onlar, bu toprakta canlarını verdikten sonra, artık bizim evlâtlarımız olmuşlardır. |
„ |
Tören, Avustralya, Yeni Zelanda ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti adına çelenk sunulması, askeri tören kıtası eşliğinde anma çağrısı ve savaşta hayatını kaybedenler için saygı duruşu, Türkiye, Yeni Zelanda ve Avustralya milli marşlarının okunup ülke bayrakları göndere çekilmesi ile devam eder. Din görevlilerinin İncil'den bölümler, ilahiler ve dualar okuması ile devam eden tören, savaşta çatışmanın bittiğini haber veren "Son Görev” adlı askeri bando melodisinin trompet ile icra edilmesi ile sona erer. Ziyaretçiler törenden sonra muharebe alanında yürüyüş yaparlar, mezarları ziyaret ederler.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Öztürk, Şule; Bekiroğlu, Onur (19 Kasım 2013). "Uzak Mesafeler, Yakın İlişkiler: Kültürlerarası İletişim Perspektifinde Anzak Günü'nün Türk Yazılı Basınında Sunumu". Selçuk İletişim. 5 (4): 175-185. doi:10.18094/si.08434. ISSN 2148-2942.
- ^ "The making of Anzac Day". Nzhistory.govt.nz sitesi. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Hall, Kate (1 Ekim 2022). "Anzac Day ritual". State Library Of Queensland (İngilizce). 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
- ^ "Anzac Day". army.gov.au sitesi. 2 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Marking the first Anzac Day in London". anzacsightsounds.org. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
- ^ a b "A sacred holiday". nzhistory.govt.nz sitesi. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The beginnings of Anzac Day commemorations in Sydney | The Dictionary of Sydney". dictionaryofsydney.org. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
- ^ a b c d e Birtane, Yasemin (4 Haziran 2021). "Bir Anma Ritüeli: ANZAK Şafak Ayini". YAZIT Kültür Bilimleri Dergisi. 1 (1): 57-79. doi:10.29228/yazitdergisi.51291. ISSN 2757-8437. 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
- ^ "The Anzac Day Tradition | Australian War Memorial". www.awm.gov.au. 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.
- ^ Tulun, Teoman Ertuğrul (8 Mayıs 2019). "Anzak Günün Önemini ve Ruhunu Anlamayan Ülkeler". avim.org.tr. 10 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2023.