24 Ocak kararları
| Makale serilerinden |
 |
24 Ocak kararları, 43. Türkiye Hükûmeti (Kerhen [kaynak belirtilmeli] Milliyetçi Cephe Hükûmeti) tarafından 24 Ocak 1980 tarihinde ekonomik literatüre geçen ve yapısal dönüşümleri içeren bir program. Süleyman Demirel, 1979 yılında Başbakanlık müsteşarlığında göreve getirdiği Turgut Özal'a yeni bir ekonomik istikrar programı hazırlama görevi vermiş ve bu program kısa sürede hazırlanmıştı. 24 Ocak 1980'de kamuoyuna açıklandı.[1]
Hedef ve seçilen yöntemler
[değiştir | kaynağı değiştir]Ekonomik olarak yaşanan istikrarsızlığı gidermek amacıyla, üretimin azalması ve karaborsacılığın oluşması gibi nedenlerin ortadan kaldırılması için kamu harcamalarının sınırlandırılması, ücretlerin düşürülmesi, serbest döviz kuru gibi ekonomik önlemler alınması kararlaştırılmıştır. 24 Ocak kararları ile 1980 öncesi dönemde uygulanan ithal ikameci büyüme stratejisi terk edilerek, dışa açık büyüme stratejisi uygulamaya konulmuş ve büyüme stratejisi, temel olarak, verimlilikte artış sağlamayı ve iktisadın rekabet gücünü artırmayı amaçlamıştır. Bu çerçevede, piyasa ekonomisinin kurumsallaşması yönünde adımlar atılmıştır.
Kararların içeriği
[değiştir | kaynağı değiştir]24 Ocak kararlarının ana hatları şu şekildedir:
- %32,7 oranında devalüasyon yapılarak günlük kur ilanı uygulamasına gidilmiş,
- Devletin ekonomideki payını küçülten önlemler alınmış, KİT'lerdeki uygulamaya paralel olarak tarım ürünleri destekleme alımları sınırlandırılmış,
- Gübre, enerji ve ulaştırma dışında sübvansiyonlar kaldırılmış,
- Dış ticaret serbestleştirilmiş, yabancı sermaye yatırımları teşvik edilmiş, kâr transferlerine kolaylık sağlanmış,
- Yurt dışı müteahhitlik hizmetleri desteklenmiş,
- İthalat kademeli olarak liberalize edilmiş, ihracat; vergi iadesi, düşük faizli kredi, imalatçı ihracatçılara ithal girdide gümrük muafiyeti, sektörlere göre farklılaşan teşvik sistemi ile teşvik edilmiştir.
12 Eylül Darbesi ile ilişkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]24 Ocak kararları ile 12 Eylül Darbesi arasındaki neden-sonuç ilişkisi üzerine çok sayıda yorum yapıldı. 12 Eylül darbesinin 24 Ocak kararlarını rahat uygulamak için yapıldığını öne süren çok sayıda yorumcu olduğu gibi,[2][3] olağan koşullarda uygulanması mümkün olmayacak kadar sert olan ekonomik tedbirleri uygulamaya koyabilmenin ancak askerî darbe koşullarında mümkün olabileceğinden darbesinin gerçekleştirildiğini öne sürenler de çoktur.[4][5]
Kenan Evren ise 12 Eylül Darbesinin 24 Ocak kararlarını uygulamak için değil anarşiyi bitirmek için yapıldığını, ancak askerî yönetimin de kararları uygulamayı mümkün kıldığını belirtmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türkiye ekonomisinin kırılma noktası: 24 Ocak İstikrar Kararları". dunyabulteni.net. 25 Ocak 2013. 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2016.
- ^ Yurdakul, Mithat (13 Mayıs 2013). "12 Eylül 24 Ocak kararları için yapıldı iddiası". Haber7. 23 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017.
- ^ Haber Merkezi (24 Ocak 2015). "24 Ocak Kararları: 12 Eylül darbesinin öncüsü". Dünya Bülteni. 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017.
- ^ Öztürk, Yunus (25 Ocak 2011). "24 Ocak Kararları: 12 Eylül Askeri Darbesinin Ekonomi-Politiği". Sol Defter. 1 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2017.
- ^ Kırelli, Ethem (24 Ocak 2015). "24 Ocak Kararları". Turkiye.net. 12 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2021.
- ^ "Özallı Yıllar Belgeseli 1. Bölüm | 24 Ocak | 32. Gün Arşivi". 9 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2024 – www.youtube.com vasıtasıyla.