İbn Kesir

İbn Kesîr (1301 - 1373), Suriyeli muhaddis, müfessir ve tarihçi. İslam dünyasında kaynak bir tarih kitabı olan El Bidaye ve'n Nihayeyi yazmıştır.

İbn Kesir, Şam yakınlarındaki Busra'ya bağlı Micdel veya Mecdel köyünde 1301 (Hicri 701) yılında doğdu. Doğum adı Ebu'l-Fida İsmail İmadu'd-Din bin Ömer bin Kesîr İbn Davud bin Kesîr el-Dımaşkî el-Kureyşî'dir. Babası 1303'te vefat ettiği zaman kendisi üç veya dört yaşlarındaydı. Ailesi ile birlikte yedi yaşlarında Şam'a yerleşmiş, yetişmesinde ağabe­yinin etkisi büyük olmuştur. İlk dini bilgileri aile yuvasında almış olan İbn Kesir, daha sonra Burhaneddin el-Fezari, Kemaleddin İbn Kadı Şihne, Kasım İbn Asakir, İshak İbn Amidî, Muhammed İbn Zinad, İbn er-Rabi ve İbn Teymiyye gibi devrinin ünlü bilginlerinden İslam dininin temel bilimleri olan fıkıh, tefsir ve hadis öğrenmiştir.

Genç yaşta eserler yazmaya başlayan İbn Kesir, Tehzîbü'l-Kemal adlı eserin müellifi Mizzî'nin derslerine devam etmiş ve onun kızıyla evlenerek damadı olmuştur. Daha sonra Karafi, Debbusi, Urani ve Huteni gibi bilginlerden icazet almıştır. Uzun yıllar Şam'ın ünlü medreselerinde dersler vermiş daha sonra Hecibiye Medresesi müderrisliğine tayin edilmiştir. Sübki'nin ölümünden sonra da meşhur Eşrefiyye Dâru'l-Hadis'i hocalığına geçmiştir. Yetiştirdiği sayısız öğrenciler arasında; İbn Hacer gibi büyük hadis bilginleri, Şihâbüddin îbn Hiccî, Hafız Ebu'l-Mehâsin el-Hüseynî gibi o devrin meşhur âlimleri de bulunmaktadır. El Bidaye ve'n-Nihaye adlı eseri "Büyük İslam Tarihi" adıyla çevrilmiş olup, İslam tarihindeki önemli şahsiyetlerin biyografilerini barındırması ve Muhammed Peygamber’in sîreti ve Dört Halife devrine ait kısımlar ile devrindeki olaylardan bahsetmesi açısından önemli eseri olarak kabul edilir.^[1]

Ömrünün sonlarına doğru gözlerini kaybetmiş olan İbn Kesir, 1373 (h. 26 Şaban 774) yılında 72 yaşında iken Şam'da ölmüştür.

İbn Kesir, yalnızca bir tarihçi değil, aynı zamanda büyük bir fıkıh ve hadis bilginidir. Bu bakımdan İslam düşüncesinin tarih, fıkıh, hadis ve tabakat konularında çok değerli ve orijinal eserler yazmıştır. Başlıca eserleri şunlardır:

1. el Bidaye ve'n-Nihaye fi't-Tarih: Genel tarih niteliğinde olan bu eser, kainatın yaratılışından başlayarak İbn Kesir'in hayatının son günlerine kadar geçen olayları anlatır.
2. el Bâisu'l-Hasis Şerh İhtisar Ulumi'l-Hadis: İbn Salah'ın Ulûmü'l-Hadîs isimli eserinin özetidir.
3. et-Tekmîl fî Ma'rifeti's-Sikât ve'd-Duafâ ve'l-Mecâhîl: Hadisteki güvenilir, zayıf ve bilinmeyen ravîler ile ilgili önemli bir eserdir.
4. el-Hedyü ve's-Sünen fi Ehadisi'l-Mesânîd ve's-Sünen: Câmiü'l-Mesânîd diye de bilinen bu eser, Ahmed İbn Hanbel'in Müsned'i, Bezzâr, Ebu Ya'lâ ve İbn Ebî Şeybe'nin eserleriyle Kütüb-i Sitte'yi birleştirerek bölümlere göre tanzim eder.
5. Ehadisu't-Tevhid ve'r Redd Ala'ş-Şirk: Tevhîd ve şirk konusundaki hadisleri inceler.
6. el-İctihad fi Taleb-i Fadaili'l-Cihad: Cihadla ilgili konuları incelemiştir.
7. Tabakatu'ş-Şafiîye: Şafiî fakihlerin hayatlarından bahseder.
8. Edilletü't-Tenbih fi Fıkhi'ş-Şafiîyye: Şafiî fıkhına dair konuları ele alır.
9. Menakıb-u İmam eş Şafiî: İmam Şafiî'nin menakibinden bahseder.
10. el-Ahkam ala Ebvabi't-Tenbih: Fıkhın ahkâmından bahseden bu eserini tamamlayamamıştır. Sadece hac bahsine kadar olan kısmı incelemiştir. Tefsîrinde bu eserine pek çok atıflar yapmaktadır.
11. Müsnedu'ş-Şeyhayn: Halifeler Ebu Bekir ve Ömer'in müsnedlerini ele alır.
12. Muhtasar İbnu'l-Hacib: İbn Hacib'in bir eserinin muhtasarı­dır.
13. Şerhu'l-Buhari: Tamamlanamamış olan bu eser, İmam Buharî'nin Sahîh'inin şerhidir.
14. Fedailu'l-Kur'an: Kur'ân'ın faziletlerine dair olan bu eser, tef­sirinin sonunda yer almakta olup, Kur'ân'm faziletlerini anlatmaktadır.
15. Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azim: Rivayet tefsirlerinin en muteberlerin­den birisidir. İbn Kesîr, gerçek anlamda bir rivayet tefsiri olan bu eseri­ne, zaman zaman dirayet tefsirlerinden alıntılar yapmış ve bazen kendi görüşlerini de eklemiştir.